Microsoft Word safety(eng, rus, uz). doc

Himoyalovchi o’chirish
-tez harakat etuvchi 
himoya vosita, inson hayoti uchun xavfli kuchlanish 
hosil bo’lishi bilan, elektr uskunani avtomatik holatida 
o’chirishni ta’minlaydi. 
Himoyalovchi o’chirish uskunalar yer bilan 
mustahkam yoki chala tutashuvida, izolyatsiyani, 
yerga ulash yoki nollanish zanjirini, hamda o’z o’zini 
avtomatik holatida nazorat etish darkor. 
Himoyalovchi o’chirish o’z himoyalovchi 
funksiyalarni bajarish uchun quyidagi hususiyatlarga 
ega bo’lishi kerak: yetarlicha sezgirchanligi, tez 
harakatlanishi (0,2 sek.dan oshmagan vaqt davomida 
o’chirish talab etiladi) ishonchli ishlash, o’z-o’zini 
nazorat etish va hakazo. 
Sezuvchi omillarni o’zgarilishini kirish qiymati 
jihatidan bog’liq bo’lgan, himoyalovchi o’chirish 
vositalarini sxemalari quyidagicha: qobig`i yerga 
nisbatan kuchlanish sxemalari yer bilan tutashuvga 
tokni nol ketma-ketligini kuchlanishiga, nol ketma-
ketligini tokini, yerga nisbatan fazani kuchlanishiga, 
doimiy tezkor tokiga, o’zgaruvchan tezkor toki va 

---

271 
aralash sxemalarida qo’llaniladi. Yerga nisbatan qobiq 
kuchlanishi va yerga tutashuv tok sxemalari eng oddiy 
himoya vositalaridan hisoblanadi. 
Nol ketma-ket tokni filtri bo’lib uchta bir xil tok 
transformatorlari xizmat qilish mumkin. Ularni 
ikkinchi chulg`amlari parallel ulangan bo’lib, 
bajaruvchi rele bilan boyitilgan, hamda birinchi 
chulg`am o’rniga tarmoqni barcha o’tkazgichlarni 
qamrab oladi. Nol ketma -k–t tok transformatorni 
magnitli o’tkazgich, birinchi holatida ikkilamchi 
chulg`amlarni toklari qo’shiladi, ikkinchi holatida-
magnit oqimi, ta’siri natijasida kuchlanishni 
simmetriyasi buzilganida hosil bo’ladigan nol ketma-
ket toki ajralib chiqadi. 
Mustahkam yerga ulangan neytral tarmoqlarida 
filtrni (tok transformatori), oziqa manbaini neytral 
nuqtasi bilan ishchi yerga u lash qurilmasi orasidagi 
o’tkazgichga qo’shiladi. 
Sxemani ijobiy tomoni uni universalligi 
(tarmoqdagi neytral rejimiga bog’lig’i yo’q) va baland 
sezgirchanligi, salbiy tomoni esa, nol ketma-ket 

---

272 
transformatorini 
konstruksiyasini 
murakkabligi 
(disbalans tok hisobiga). 
Himoya vosita uskunalarini birinchi navbatda 
yurgiziladigan elektr uskunalarida va dastaki elektr 
asboblariga qo’llanish kerak. 
Himoya o’chirish yagona himoya vositasi 
o’rniga (himoyalovchi yerga ulash yoki, nollanish 
himoya vositasi o’rniga) yoki, asosiy himoya vositasi 
qilib, qo’shimcha yerga ulash yoki nollatish bilan 
birga qo’llanishi mumkin.