Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

Taqrizchi:
A. Rizayev, 
texnika fanlari doktori, professor.
ISBN 978-9943-5674-9-8
© «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2019.

---

II BOB. TUPROQQA SAYOZ ISHLOV BERADIGAN
MASHINALAR
Plug bilan shudgorlangan yerlarda yirik kesaklar, g ‘ovaklar 
paydo bo‘ladi va dala yuzasi yetarli darajada tekis bo‘lmaydi. 
Bunday yerlarga urug‘larni sifatli ekib bo‘lmaydi. Shu sababli 
shudgorlangan yerdagi tuproqni ag‘darmasdan qo‘shimcha sayoz 
ishlov berib, uni yumshatish, tekislash ham lozim.
Shudgorlangan yerlarda ekish mavsumigacha ayrim begona o ‘t 
nihollari paydo bo‘lib ulgurgan bo‘lsa, ularni yoppasiga yo‘qotish, 
ildizlari bilan sug‘urib dala chetiga chiqarib tashlash kerak. Kuchli 
yog‘ingarchilikdan so‘ng havo harorati baland bo‘lib ketsa, 
qatqaloq hosil bo‘lishi mumkin, uni buzish talab qilinadi.
Yerdagi namlik bug‘lanib ketishini kamaytirish uchun uning 
ustki qismini yumshatish zarur. Sug‘oriladigan yerlardagi dehqon- 
chilikda ekin qator oralig‘idagi begona o‘tlarni yo‘qotish, tuproqni 
yumshatish kabi ishlar bajariladi. O‘tloq yerlardagi pichanning 
rivojlanishini kuchaytirish uchun yer usti sayoz yumshatiladi.
Yuqoridagi ishlarni bajarishda tishli, rotatsion tishli (sirkon), 
disksimon tirmalar va kultivatorlardan foydalaniladi.
1-§. T irm alar
Tirmalar 
tishli
(66-rasm) va 
disksimon
turlarga bo‘linadi.
Tishli tirmalar
bitta tishga tushadigan og‘irlikka qarab og‘ir 
(16-20 N), o ‘rta (12-15 N) va yengil (6-10 N) turlarga bo‘linadi. 
Tishli tirma shudgorlanib qo‘yilgan yerdagi kesaklarni maydalab, 
dala yuzasini ekin ekishdan oldin tekislash, qatqaloqni buzish, 
sepilgan urug‘ va sochilgan o ‘g‘itni tuproq bilan aralashtirib 
ko‘mish, begona o ‘tlarni yo‘qotish, o‘tloq yerlarni qisman 
yumshatish uchun ishlatiladi.
123

---

Tirma tishi ikki yonli pona kabi ishlaydi, agregatning harakat 
yo‘nalishiga nisbatan o‘rnatilganligiga ko‘ra, tuproqni yon tomon- 
ga surishi, qisman zichlashi, tuproqni maydalab yumshatishi, ara- 
lashtirishi mumkin. Dala yuzasining mikrorelyefiga moslanib, 
yerga bir tekis ta’sir qilishi uchun, tirma qamrov kengligi birmun- 
cha ensiz (1,0 m atrofida) yasalib, dala yuzasining notekisligiga 
moslanadigan qilib ular bir-biriga yon tomonlari bilan erkin ulan- 
gandan keyin, katta qamrov kengligiga ega bo‘lgan agregat tuziladi.
Tishlar konstruksiyasi bo‘yicha tik, o ‘q yoysimon (D), bukil- 
gan prujinasimon (J) kabilarga bo‘linadi. Tishlarining ko‘ndalang 
kesimi kvadrat (A), dumaloq 
(Bi),
ovalsimon (B), to‘rtburchak- 
simon 
(E, J),
uchburchaksimon bo‘lishi mumkin (67- rasm).