Microsoft Word psixik taraqqiyot va talimning ozaro munosabati

 
 

---

36 
2.2. Psixiktaraqqiyotvata’limningo‘zaromunosabati, 
Psixologiyafanizamonaviyta’limotgaasoslanganholdainsonshaxsiningtark
ibtopishiniasosanuchtaomilningta’sirigabog‘liqliginidalillarasosidaizohlabberadi
. Ulardan, 
- 
birinchisi 
- 
insontug‘ilibvoyaga 
yetadigantashqiijtimoiymuhitningta’siri; 
- 
ikkinchisi 
- 
odamgauzoqmuddatdavomidamuntazamtarzdaberiladiganta’lim-
tarbiyaningta’siri; 
- 
uchinchisi 
- 
odamgatug‘maravishda, 
tayyorholdaberiladigannasliyxususiyatlarningta’siridir. 
Ma’lumki, 
harbirodamo‘zigaxos, 
boshqalardaaynantakrorlanmaydiganijtimoiymuhitda, 
aniqijtimoiymunosabatlarda, 
ya’nioila, 
jamoavajamiyatda, 
odamlarorasidayashabulg‘ayadi, shakllanadi. 
Buijtimoiymunosabatlargaodamjamiyata’zosisifatida, ma’lumsinfning, 
uyokibuijtimoiyguruhningnamoyondasisifatidavanihoyat, 
tashkilqilinganlikvauyushqoqlikdarajasiturlichabo‘lganmuayyanjamoalarningf
aola’zosisifatidaqatnashadi.
Shaxsningmohiyatio‘ztabiatijihatidanijtimoiyxaraktergaegadir. 
Shaxsdagibarchapsixikxususiyatlari, 
ijodiyfaolliginingrivojlanishmanbalariuningtevarak-
atrofidagiijtimoiymuhitda, jamiyatdadir. Insonshaxsisababiybog‘liqlikdabo‘lib, 
uningijtimoiyturmushibilanbelgilanadi, 
Manashuma’nodashaxsningtaraqqiyotiodamlarbilanmunosabatdayuzagakeladiga
nijtimoiytajribaniegallashjarayonidaniboratdir. 
Buningnatijasidainsonningpsixikxususiyatlari, 
ahloqiyfazilatlari, 
xarakteri, 
irodaviysifatlari, qiziqishlari, e’tiqodvadunyoqarashitarkibtopadi. 

---

37 
Muhit, 
ma’lummaqsadgaqaratilganta’limvatarbiya, 
azaldanberilgan, 
genetikjixatdankat’iybelgilangannimanidirnamoyonqilishuchunsharoitginabo‘li
bqolmay, balkiinsonpsixikxususiyatlarinitarkibtoptiradi. 
Buborada, 
birinchidan, 
odammuhitta’siriostidagipassivob’ektbo‘lmay, 
balkifaolmavjudotdir, 
Shuboistashqihayotsharoititashqita’sirinsonpsixikasinibelgilamaydi, 
balkiodamningmuhitbilanbo‘lgano‘zarota’siriorqali, 
uningmuhitdagifaoliyatiorqalibelgilanadi. 
Shusabablimuhitningta’sirihaqidaemas, 
balkiodamningtevarak-
atrofdagimuhitbilanfaolo‘zarota’sirixaqidagapirishmaqsadgamuvofiqdir. 
Ikkinchidan, 
psixikaningrivojlanishipirovardnatijadatashqisharoitlarga, 
tashqita’sirotlargabog‘liqdir. 
Lekinburivojlanishinibevositatashqisharoitdanvatashqivaziyatdankeltiribchiqari
bbo‘lmaydi. 
Busharoitlarhamdavaziyatlarxamishaodamninghayotiytajribasi, 
uningshaxsi, 
individualpsixologikx usu si ya t l a r iv a ps ix ik qi yo f a s io r q al i ta ’s i r qi l adi .
Uchinchidan, 
odamfaolmavjudotsifatidao‘zihamongliravishdao‘zshaxsinio‘zgartirishi, 
ya’nio‘zi-o‘zinitarbiyalashbilanshug‘ullanishimumkin. Lekin, bujarayonatrof-
muhitdanajralganholdaemas, 
balkimuhitbilanmoslashganholdavamuhitbilano‘zaromunosabatdasodirbo‘ladi. 
Yuqoridagilardanxulosachiqaribshuniaytishmumkinki, 
odamning 
(bolaning, 
o‘quvchining) 
ijtimoiytashkiltopganvafaolfaoliyatiuningpsixikrivojlanishiningasosi, 
vositasihamdashartidir. 
O‘z-o‘zidanma’lumki, 
odamningpsixikrivojlanishiuchuntabiiy, 
biologikimkoniyatlarnihoyatdazarurdi. 
Insonpsixikxususiyatlarime’yoridatarkibtopishiuchunmuayyandarajadagibiolog
iktuzilish, 
insonmiyasivanervsistemasibo‘lishishart. 

---

38 
Butabiiyxususiyatlarpsixikrivojlanishniharakattakeltiruvchikuchlar, 
omillaremas, balkifaqatdastlabkisharoitlardir, xolos. 
Tabiiyxususiyatlartaraqqiyotniharakatgakeltiruvchikuchemasligi
gaqaramay, insonpsixiktaraqqiyotigata’sirko‘rsatadi.