Microsoft Word O'quv qo'llanma

112a – rasm. “O’ylaydigan olti shlyapa” (aqliy xarita
) 
. 
112b – rasm. “O’ylaydigan olti shlyapa” (aqliy xarita
) 
. 

---

263
112c – rasm. “O’ylaydigan olti shlyapa” (aqliy xarita
) 
. 
Fikrlovchi shlyapalardan ikki yo‘l bilan: ixtiyoriy (2 ta shlyapadan) va izchil 
(navbat bilan barcha shlyapadan) foydalanish mumkin.
Olti shlyapa metodidan fizika kursining “Mexanika” va “Elektr va magnetizm” 
bo‘limini o‘qitish darslarida qo‘llashga doir misol qaraymiz: 
Olti shlyapa 
Mexanika 
Elektr va magnetizm 
Oq shlyapa - olim
a
m
F



Zaryad haqida tushuncha 
Qizil shlyapa – rassom
Kuch nima? 
Elektromagnit 
maydon 
nima? 
Sariq shlyapa – 
optimist
Biz bilamizki, massa 
quyidagiga teng 
V
m



Biz bilamizki, 
elektrostatik maydon 
kuchlanganligi 
q
F
E



Qora shlyapa – 
tanqidchi
“Tezlanish” tushunsasi 
yaxshi tushuntirilmagan. 
“Elektr maydon” 
tushunchasi yaxshi 
tushuntirilmagan
Ko‘k shlyapa – 
kreativlik
t
a





t
q
J

Yashil shlyapa – 
rahbar
Kinematika va dinamika 
tushunchalari bilan tanish.
Elektr hodisalari bilan 
tanishi 

---

264
§ 3.11. Atom enrgiyasidan tinchlik maqsadida foydalanish” mavzusini o‘qitishda 
“Muqobil imkoniyatlar tanlovi” strategiyasi asosida muammoli masalalarni 
tahlil qilish 
AES larning ishlash prinsipi 
haqida gapirishdan oldin unin yaratilish 
tarixiga biroz to‘xtalaylik. 1951-yilda 
Sobiq Sovet ittifoqi hukumati atoqli 
olim Igor Kurchatovga Obninskda 
dunyodagi birinchi AES ni yaratishga 
buyruq berdi. Loyiha atom 
energiyasidan tinchlik yo‘lida 
foydalanishning birinchi rejasi bo‘lishi rejalashtirilgan. Atigi 3 yil o‘tgach, ya’ni 
1954-yil 26-iyul kuni 5 MVT quvvatga ega bo‘lgan tinchlik AES ishga tushdi. 
113 – rasm. O‘zbekiston Respublikasi hududida atom elektrostansiyasining 
ramziy ochilishi. (Rossiya federatsiyasi Prezidenti V. Putin (chapda
) 
, 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev (o‘ngda
) 
 

---

265
115 – rasm. Uran yadrosini neytron bilan 
bombardimon qilish. 
114 – rasm. O‘zbekistonda qurilayotgan AESning umumiy ko‘rinishi 
Bizning yurtimizda ham shu sohada ko‘plab ishlar olib borilmoqda. Atom 
energiyasini hosil qilish to‘g’risidagi muhtaram Prezidentimizning 2017-yil 8-
noyabrdagi “Energiya resurslaridan oqilona foydalanishni ta’minlash chora tadbirlari 
to‘g’risida“ gi qonunning PQ-3379 sonli qarori hamda 2019-yil 19-iyuldagi 
“O‘zbekiston Respublikasida atom energetikasini rivojlantirish” chora-tadbirlari 
to‘g’risidagi PF-5484-sonli farmoni O‘zbekistonda atom elektrostansiyasini (AES)
qurishdan iborat bo‘ldi. 
Atom elektrostansiyasining 
ishlash jarayoni asosan, uran (U)
yoki plutoniy (Pu) atomlari 
ishtirokida bo‘ladi. AES da urandan 
foydalanish uchun uran rudasi 
kukunga aylantiriladi. So‘ngra 
kukun tabletka ko‘rinishiga 
keltiriladi. U kichik kolbalarga 
preslanadi va 1500 
o
C haroratda 
bir necha sutka kuydiriladi. Aynan 
mana shu uran tabletkalari yadroviy yadroviy reaktorlarga joylanadi. Bitta reaktorda 
bir vaqtning o‘zida 10 mln ga yaqin uran tabletkalari ishlatiladi. Uran 235 va Plutoniy 
239 izotopi yadroviy reaktorda parchalanib, o‘zidan kata miqdorda issiqlik ajratib 
chiqaradi. 

---

266