Microsoft Word O'quv qo'llanma

kecha-bugun-ertaga
holatlari grafik tarzda ifodalanib, 
o‘quvchilarga statistik ma’lumotlar berib borilsa, bu sohadagi ishlarimiz samarali 
natija beradi. Chunki, hammani ertaga bizni nimalar kutayotganligi befarq 
qoldirmaydi. Hatto, ekologik muammolarni, ekologik ta’limni, aholining ekologik 
madaniyati rivojlanishini ham o‘rganib, uni grafiklarda ifodalab, yillar davomida 
qay darajada bo‘lishini oldindan baholab, kerakli chora tadbirlar ko‘rish mumkin.
Ko‘rinib turibdiki, atrof-muhitning ifloslanishi oziq-ovqat mahsulotlari 
miqdori kamayishining asosiy omili hisoblanadi.
Biz yuqorida qarab chiqqan ekologik ta’lim-tarbiya masalalaridagi 

---

60
kamchiliklar bartaraf qilinsa, o‘ylaymizki, ekologik barqarorlikni saqlash yo‘lidagi 
eng muhim vazifa bajarilgan bo‘lar edi. 
Umumta’lim maktablari uchun fizikadan o‘quv dasturida o‘quvchilarga 
ekologik bilimlarni berish uchun keng imkoniyatlar mavjud bo‘lib, ulardan dars 
jarayonlarida oqilona foydalanish - o‘quvchilarning ekologik dunyoqarashini 
rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi. Ko‘pgina mavzular, masalan, ishqalanish 
kuchlari, atmosfera hodisalari, bosimi, harorati, havoning nisbiy va absolyut 
namligi, bug‘lanish va kondensatsiya, reaktiv harakat, suyuqlikning xossalari, 
issiqlik dvigatellari, elektromagnit maydon, yorug‘likning biologik va kimyoviy 
ta’siri, issiqlik hodisalari va tabiatni muhofaza qilish, o‘tkazuvchanlik, konveksiya, 
radioaktivlik va boshqalar ekologik ta’lim muammosi bilan bevosita bog‘langan. 
Geliotexnika, elektrostansiyalar va ularning turlari, shamol va geotermal 
energiyalar hamda yadro energiyasidan foydalanish kabi mazmundagi masalalarni 
qamrab olgan mavzularni o‘rganishda o‘quvchilarga tabiat resurslaridan oqilona 
foydalanishga oid bilimlarni berish mumkin. Bundan tashqari, fizikani o‘qitishda 
o‘quvchilarni tabiatga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish ko‘nikmalarini 
rivojlantirish uchun tayaniladigan ma’lum imkoniyatlar mavjud: bular 1) 
o‘quvchilarning boshlang‘ich sinflarda 2) IV sinfda tabiatshunoslik predmetida; 3)
V sinfda botanika predmetida; 4) VII-sinfda zoloogiya predmetida 5) tabiiy 
geografiya va boshqa predmetlardan olgan boshlanag‘ich tushunchalari. 
Shuningdek, bu sinf o‘quvchilarida shunday tabiiy imkoniyatlar mavjudki, uni 
boshqa hech narsa bilan almashtirib bo‘lmaydi. Bu ham bo‘lsa, 13-14 yoshli 
o‘quvchilarning tabiat (atrof-muhit) ga bo‘lgan qiziqishlaridir. Uzoq yillar 
davomida tadqiqot olib borgan pedagog - psixologlarning xulosasiga ko‘ra, bu 
yoshda o‘quvchilar tabiatda sodir bo‘ladigan barcha hodisa va jarayonlarni 
sinchkovlik bilan kuzatib, ularni bilishga intiladilar. Demak, yoshlarda tabiat va 
unda bo‘ladigan hodisalarni o‘rganishga ishtiyoqlari kuchli. Ularning bu 
qiziqishlarini to‘g‘ri yo‘naltirish va qondirish lozim. VI sinf o‘quvchilari darsdan 
tashqari boshqa axborot manbalari(radio, televedeniya, gazeta va jurnallar hamda 
ota-onalar, ayniqsa internet) dan tabiat va uning ekologik holati to‘g‘risida ma’lum 

---

61
darajada ma’lumotlarga ega bo‘ladi. Yuqorida aytilganidek, ularning bu bilimlarini 
sistemalashtirib, ma’lum bir yo‘nalishda kuchaytirish kerak. 
Fizikani o‘qitishda ekologik ta’limning ikkinchi bosqichida, ya’ni VIII-IX 
sinflarda o‘quvchilarga ekologik bilimlarni berish imkoniyati esa har tamonlama va 
chuqur bo‘ladi. Chunki, bu yoshda o‘quvchilar atrof-muhit va jamoat bilan faol 
munosabatda bo‘ladi. Shunindek, bu davrda o‘quvchilar yosh va ma’naviy jihatdan 
shakllangan, mustaqil fikrlash malakasini egallab olgan bo‘ladilar. Albatta ma’lum 
bir doirada, ayniqsa, o‘quvchilar yuqori sinflarda fizika, kimyo, geografiya va 
matematika fanlaridan olgan bilimlar sistemasi anchagina chuqurlashgan bo‘ladi. 
Shuning uchun ulardan unumli foydalanish lozim.