Microsoft Word nurul yaqin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
83
tayyorgarlik ko‘rayotganini eshitib, bajonu dil rozilik bildirishdi. Abu Sufyon boshchiligida 
to‘rt ming kishilik qo‘shin to‘plandi, Usmon ibn Talxa Abdariy ularga a’lambardor bo‘ldi. 
Rasululloh mollarini boqish uchun sero‘t yaylovlarni berib, qilgan yaxshiliklariga 
yomonlik bilan javob qaytargan Uyayna ibn Hisnni ming otliq askar bilan, Horis ibn Afv 
Murriy boshchiligida bani Murra qabilasidan to‘rt yuz kishi Abu Sufyonga kelib qo‘shildi. 
Sufyon ibn Abd Shams boshchiligidagi bani Salim qabilasidan yetti yuz kishi, shuningdsk 
Abu Mas’ud ibn Ruhayla boshchiligida bani Ashja qabilasi hamda Tulayha ibn Xuvaylid 
Asadiy boshchiligida bani Asad qabilalari yoppasiga mushriklar bayrog‘i ostida saf 
chekishdi. Musulmonlarga qarshi otlanganlarning soni o‘n mingdan oshib kstdi.  
Bu xabarni eshitgan payg'ambar alayhis-salom o‘z sarkardalarini yigib, shahar 
darvozalarini tambalab mudofaada turib jang qilish kerakmi yoki dushmanning 
istiqboliga chiqish lozimmi degan masalada mashvarat o‘tkazdilar. Salmon Forsiy 
dushmanning yo‘liga xandaq kovlashni taklif etdi. Bu taklif shu paytgacha tajriba qilib 
ko‘rilmagan yangilik edi. Rasululloh Madinaning Sharq va Shimol tomonlariga xandaq 
qazishni buyurdilar. Shaharning qolgan ikki tomoni quyuq xurmozor, bog‘-rog‘lar va zich 
imoratlar bilan o‘ralgani uchun yov bu tarafdan bostirib kelishi dargumon edi. Asbob-
uskuna yetishmasligi hamda oziq-ovqat tanqisligi tufayli ish juda sekin siljir, odamlarni 
ruhlantirish uchun rasullohning o‘zlari ham hamma qatori ishladilar. Tuproq tashiyotgan 
Abdulloh ibn Ravoha zavqlanganidan she’r to‘qib yubordi: 
Robbimiz sen bo‘lmasang, topmas edik hidoyat,  
Bilmas edik nimadir zakot, namoz-ibodat.  
Baxsh aylagin bizlarga xotirjamlik, jasorat,  
Olishganda yov bilan ato etgin matonat.  
Zulm qildi mushriklar, saklar bizga adovat,  
Dinimizdan qaytarsa, qilmaymiz hech itoat. 
Musulmonlar qo‘shini shaharga kiraverishdagi Sal’ tog’i etagiga joylashishdi. Ularning 
soni uch ming bo‘lib, muhojirlarga Zayd ibn Horisa, ansorlarga Sa’d ibn Uboda 
bayroqdor bo‘ldi. Quraysh va ularga ergashib kelganlar Madinaning g‘arbi-shimolidagi 
Jurab bilan G’azobaning oraligiga, G’atafon qabilasi Uhudga kelib tushishdi. Xandaq 
qazilib, yo‘li to‘silganidan xabar topgan mushriklar musulmonlarga kamondan o‘q ota 
boshlashdi, lekin bunday usul bilan ularni yengolmasligini anglab, qoni gupurgan bir 
guruhi otlarini sakratib xandaqning bu tomoniga o‘tishdi. Ali ibn Abutolib qilich urib Amr 
ibn Vadni o‘ldirdi, Navfal ibn Abdulloh xandaqqa yiqilib bo‘yni qayrilib ketdi, Sa’d ibn 
Muozning bilagiga o‘q tegib, tomirini uzib yubordi. Qolganlar orqalariga qochib, 
xandaqning u tomoniga o‘tib olishdi. O’q otish kechgacha to‘xtovsiz davom etdi. Hatto 
musulmonlarning namozlari qazo bo‘ldi. Mushriklar kechasi hujum qilib qolishi 
mumkinligini hisobga olib, xandaq atrofiga qo‘riqchilar qo‘yildi. Kun qattiq sovuq 
bo‘lishiga qaramay rasululloh ham xandaqning bir chetida poyloqchilik qildilar. U kishi 
sahobalarga nusrat, g‘alaba va yaxshilik bashorat qildilar.  
Ozginagina qiyinchilikka chidamagan munofiqlar darrov nolishga tushib: "Olloh taolo 
bilan uning rasuli yolg‘on gapirib, bizni laqillatishgan ekan. Uy-joyimiz ochiq-sochiq 
qolgan, dushman bostirib kelsa, bor budimizdan ayrilamiz", deb qaytib ketishdi. 
Musulmonlarning holi og‘irlashdi. Muhosara madinalik qo‘l uchida kun kechiradigan 
kambag‘allarning holini tang qildi. Shaharda yashovchi bani Qurayza yahudiylari qaltis 
vaziyatda do‘stlik shartnomasini buzib, musulmonlarni battar tang ahvolga solib 
qo‘yishdi.  
Bani Nazir qabilasining boshlig‘i Huyay ibn Axtab bani Quriyzaning oqsoqoli Ka’b ibn 
Asadning yoniga kelib shayton misol vasvasga soldi, ularni musulmonlarga qarshi 
urushishga undab, Muhammadga ergashganlarning kuni bitib qolganini, makkaliklar 

---

Nurul yaqin. Muhammad Xuzariy