Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
20 
 
qəyə  mənsubdur. O, qocaya məsləhət görür ki, yaşı ötmüşdür, daha 
işləməsin, heç kəs ondan bir parça çörək  əsirgəməz. Qoca ağıllı, mərdanə 
cavabı ilə həmin avara gənci utandırır, onu öz nadanlığı, tüfeyliliyi üçün göz 
yaşı tökməyə  məcbur edir. Qocanın sözlərində sağlam, ayıq bir həyat 
fəlsəfəsi gülümsəyir, hər kəsi öz həyatına nəzər salmağa, kim olduğunu 
anlamağa yönəldir. Nizami əsərlərində  əmək və  əmək adamlarına belə 
sağlam münasibət  şairin yaradıcılığındakı demokratizmin, humanizmin ən 
parlaq ifadəsidir. 
İsa peyğəmbərlə  əlaqədar verdiyi bir hekayədə Nizami müdrik bir 
insanın surətini yaradır. Bazarın başında bir dəstə adam qarğa-quzğun kimi 
bir it cəmdəyini dövrəyə alıb, onun üfunət, xəstəlik mənbəyi olmağından 
danışır, dodaq büzürlər. Növbə  İsa peyğəmbərə çatanda, o söyləyir ki, heç 
inci də bu itin dişləri qədər ağ ola bilməz. Bu sözlər hər kəsi heyran edir, 
hamı başını  aşağı dikib gedir, çünki düşündüklərinə, danışdıqlarına görə 
xəcalət çəkirlər. 
Nizami özü xarakteri etibarilə  həmişə, hər yerdə hünər və gözəllik 
axtarmış, tovuz quşunun  əlvan rənginə baxmış, heç kəsdə eyib 
axtarmamışdır. Dahi şairin misilsiz poeziyası, hekayədə olduğu kimi, orta 
əsrlər cəmiyyətinin eybəcərliklərini göstərməklə  bərabər, onun işıqlı  və 
təqdirəlayiq cəhətlərini də görmüş və əks etdirmişdir. 
Nizami yaradıcılığının böyük idraki əhəmiyyəti də məhz bunda, həyatı 
ziddiyyətli  şəkildə göstərməsindədir.  Şair "Sirlər xəzinəsi"ndə dövrün geniş 
bədii mənzərəsini yaratmış,  ən müxtəlif məsələlərdən danışmış, müxtəlif 
təbəqələrin həyatından söhbət açmışdır.  Əfsanəvi, tarixi şəxsiyyətlərdən 
tutmuş müasir dövrün adi adamlarına qədər hamı burada əks olunmuşdur. 
Peyğəmbərlər,  şahlar, xəlifələr, ruhanilər, kəndlilər, kərpickəsənlər,  əlsiz-
ayaqsız qarılar, avara, tüfeyli şəhər gəncləri, yeniyetmə  uşaqlar, darğalar, 
oğrular, zəvvarlar, saray əyanları, yəhudi, atəşpərəst, müsəlman, xristianlar, 
saray xidmətçiləri, sufilər, varlı şəhərlilər - Nizami poemasındakı adamların 
ümumi və qısa siyahısı belədir. Ancaq dahi şair ilk poemasında bununla da 
kifayətlənmir. Adəmdən başlamış müasirlərinə qədər insanlığı bütün keçmişi, 
bu günü və sabahı ilə  əks etdirməyə çalışan  şair insanı yaşadığı  təbiətdən, 
canlı və cansız aləmdən təcrid olunmuş şəkildə deyil, onunla birlikdə təsvir 
edir.  Şair nədən danışırsa danışsın, onu müasir həyat, müasir insanlar 
düşündürür, haqsızlıq,  ədalətsizlik, zülm və özbaşınalıq hökm sürən bu 
dövrünsə adamları əsasən məhdud görüşlü, 
 
  

---