Alisher Navoiy.
Nasoyim ul-muhabbat
www.ziyouz.com
kutubxonasi
138
Umar Xevaqiy va laqablari Kubrodur. Va debdurlarki, alarg‘a Kubro andin laqab bo‘ldiki, yigitlik
avonidakim, zohir ulumi tahsilig‘a mashg‘ul ermishlar, har kim bilakim, munozara va mubohasa
qilsalar er-mish – ul kishiga g‘olib bo‘lurlar ermish. [Shuning uchun unga «Tommat ul-kubro» laqabini
berdilar. U ancha vaqtgacha shu laqab bilan atalib keldi. Keyinroq «tomma» so‘zini
qoldirib, «Kubro»
deb atay bosh-ladilar. Mana shu vajh to‘g‘riroqdir. Buni uning rostgo‘y, ishonchli ashoblari naql
qilgan]
1
. Va alarni Shayx Valitarosh ham debdurlar. Oning uchunki, vajdu hol g‘alabotida muborak
nazarlari har kimga tushsa, valoyat martabasig‘a yetar ermish.
Bir kun bir tojir tafarruj rasmi bila Hazrat Shayx xonaqosi eshigiga borg‘on ermish va ul Hazratqa
qaviy holate ermish, muborak nazarlari ul bozirgong‘a tushmish. Filhol valoyat
martabasi anga hosil
bo‘lmish. Shayx anga irshodu talqin ijozati bitib, o‘zi mulkiga uzatmishlar, to ul mulkda xaloyiqni
Tengriga irshod qilg‘ay. Bir kun ul Hazrat majlisida Ashobi kahf ahvolianing taqriri va tahqiqi o‘tar
erdi. Shayx Sa’diddin Hamaviy q. s.ki, Hazrat Shayxning ashobidindur, xotirig‘a o‘ttikim, oyo bu
ummatda andoq kishi o‘lg‘aymukim, suhbati itga asar qilg‘ay? Hazrat Shayx karomot nuri bila ma’lum
qildilar va qo‘pub xonaqoh eshigiga borib turdilar. Nogoh bir it yetishdi va quyrug‘in tebratadur erdi.
Alarning mubarak nazarlari ul it sori tushdi. Filhol baxshish topib, mutahayyir va bexud bo‘lub,
shahrdin yuz evurdi va go‘ristong‘a mutavajjih bo‘ldi va boshin yerga surtar erdi. Debdurlarki,
har yon
borsa, kelsa erdi, ellik-oltmishqa yaqin it oni erishib, ondin ayrilmaslar erdi va qayda sokin bo‘lsa,
tegrasida halqa urub, iliklarin ilik ustiga qo‘yib, un chiqarmaslar erdi va nima yemaslar erdi va hurmat
bila turarlar erdi. Oqibat ul yaqinda o‘ldi. Ul Hazrat buyurdilarki, oni dafn qildilar va qabri boshida
imorate yasadilar. Hazrat Shayx Tabrizda «Muhyis sunna»ning
shogirdlaridin biri qoshidaki, oliy
sanadi bor ermish «Sharh us-sunna» kitobi o‘qur erdi. Chun oxirlarig‘a yetti. Bir kun ustod huzurida
jam’i aimma bila o‘lturub «Sharh us-sunna» o‘qur erdi. Darveshe kirdiki, tanimaslar erdi. Ammo aning
mushohadasidin Shayxqa tag‘ayyur yo‘l topdi. Andoqki qiroat majoli qolmadi. So‘rdilarkim, bu na
kishidur? Dedilarki, Bobo Faraj Tabriziydurki Haq taoloning majzublari va mahbublaridindur. Shayx
ul kecha beqaror erdi. Saboh ustod xizmatig‘a
kelib dediki, Bobo Faraj xizmatig‘a borali va iltimos
ko‘rguzdi. Ustod ashob bila muvofaqat ko‘rguzdilar. Bobo xonaqosi eshigida xodime erdi, Bobo
Shodon otlig‘, chun alarni ko‘rdi, ichkari borib, Bobodin ijozat tiladi. Bobo dedikim, agar andoqki
Tengri dargohig‘a borurlar,
kela olsalar, kir, denglar! Shayx debdurkim, chun Boboning nazaridin
bahramand bo‘lub erdim. So‘zining ma’nisini bildim. Har ne kiyib erdim, chiqardim va ilikimni
ko‘ksumga qo‘ydum. Ustod va ashob ham muvofaqat qildilar. Bobo qoshig‘a kirduk va o‘lturduq. Bir
zamondin so‘ngra Boboning holi mutag‘ayyir bo‘ldi va suratida azimate paydo bo‘ldi va quyosh
qursidek duraxshon bo‘ldi va liboskim kiyib erdi, anga sig‘a olmay, shikof bo‘ldi.
Chun bir zamondin
so‘ngra o‘z holig‘a keldi, qo‘pti va ul libosini menga kiydurdi va dedikim, senga daftar o‘qur chog‘
emas, vaqtdurki, olamning sardaftari bo‘lg‘aysen. Mening holim mutag‘ayyir bo‘ldi va botinim har
nedin Haq g‘ayridur munqati’ bo‘ldi. Chun andin chiqtuq. Ustod ayttikim «Sharh us-sunna»din oz
qolibdur. Bir-ikki kunda oni o‘qi! O‘zga o‘zung bil! Chun sabaq boshig‘a bordim. Bobo Farajni
ko‘rdumki, kirdi va dedi: Tuno kun manzili «ilm ul-yaqin»din o‘ttung. Bu kun yana ilm boshig‘a
borursen. Men dars tarkin tuttim va riyozat va xilvatqa mashg‘ul bo‘ldum. Ulumi laduniy va voridoti
g‘aybiy ko‘rina boshladi. Dedim: hayf bo‘lg‘ayki, ul favt bo‘lg‘ay! Oni bitir erdim. Boboni ko‘rdumki,
kirdi va dedi: shayton senga vasvasa beradur. Bu so‘zlarni bitima! Davot va qalamni tashladim va
ko‘ngul barchadin jam’ qilib, qulluq boshladim. Amir Iqbol Siyistoniy Shayx Alouddavla q. s.dinki
oning piridur va oning so‘zlaridin bir kitob jam’ qilibdur.
Mundoq naql qilibdurki, Shayx Najmuddin
Kubro Hamadong‘a borib, Hadis ijozati hosil qildi va eshittiki, Iskandariyada muhaddise iorki, oliy
sanadi bor. Onda ham borib, ijozat hosil qildi. Qaytib kelurda, Hazrat Risolat s. a. v.ni voqeada ko‘rdi
va iltimos qildiki, Hazrat anga kuniyate bag‘ishlag‘ay. Abuljanob kuniyatn Hazratdin
anga inoyat
bo‘ldi. So‘rdiki, Abuljanob muxaffa? Buyurdiki, lo, mushaddada. Chun voqeadin uyg‘ondi. Bu
kuniyatdin anga bu ma’ni yuzlandiki, dunyodin ijtinob qilmoq kerak! Darhol tajrid qildi va piri
murshid talabig‘a musofir bo‘ldi. Har kishiga irodati durust bo‘lmas erdiki, donishmand erdi va boshi
