Microsoft Word navoiy nasoyimul-muhabbat lotin ziyouz com doc

 Tavba, vara’, zuhd, faqr, sabr, tavakkul, rizo
– bular tariqat maqomlari erur. Tavba maqomi 
talablarini bajarmasdan vara’ maqomiga, erishib bo‘lmaydi. Xuddi shuningdek, keyingi maqomlarda 
ham biridan ikkinchisiga o‘tish ayni shu tartibda davom etadi. 
 Mujarrad
– toqlik, bo‘ydoqlik. Tasavvufda tajarrud, ag‘yor va mosivodan tamoman forig‘ bo‘lib, 
Haqqa tavajjuh etishdir. 
 Mukavvin
– takvin sifatiga sohib bo‘lgan zot. Borliq, olamning mukavvini – Allohning o‘zi.
 Muroqaba
– mushohada, biror narsaga diqqat ila nigoh tashlamoq, xudo fikriga berilib, dunyoga 
taalluqli xayol, o‘tkinchi mayllardan forig‘ bo‘lmoq. Tasavvufda muroqaba ikki xilga ajratilgan: biri 
avomning muroqabasi bo‘lib, bunda Haqqa tolib kishi Allohning amrlarini ado etib, uning ahvolidan 
ogoh va talabgor ekanini anglab, ayni shu mulohazadan g‘ofil qolmasligidir. Ikkinchisi – muroqabai 
xavos. Bunda solik jazban muhabbat bilan husni mutlaqning siri – ahadiyatini davomli tarzda barcha 
ashyoda mushohada va mulohaza qiladi hamda shu jarayonida ashyoni tamoman esdan chiqaradi. Bu 
ayni holatda Alloh taoloning anvariga nazar aylab, asroriga muroqib bo‘ladi. 
 Muhabbat
– sevgi, mehr, yaqinlik va sadoqat hissi. Ishqning martabalaridan biri, ya’ni yomon 
fe’llardan poklanib, yaxshi va go‘zal xulqlar va sevgiliga yaqinlashmoq, unga loyiqlik. Muhabbat 
«hibba» o‘zagidan yaralgan so‘z bo‘lib, «ustiga tuproq tortilgan urug‘» ma’nosini anglatadi. Hayotning 
asli va asosi ana shu urug‘da bo‘lganidek, diniy, ma’naviy va ruhoniy hayotning urug‘i, ildizi va 
daraxti ham muhabbatdir. 
 «Mutu qabla an tamutu»
– tasavvuf mafkurasining shakllanishi va jadal taraqqiy topishida 
payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomning bir talay hadislari muhim o‘rin tutgan. So‘fiylik 
tushunchasining negizini tashkil etgan «mutu qabla an tamutu», ya’ni «O‘lmasdan burun o‘ling» degan 
hadis so‘fiy, eran, abdol – xullas, Haq oshiqlari uchun ilohiy bir dastur va amaliy hayot nizomiga 
aylangan. Darhaqiqat, «O‘lmasdan burun o‘lish» sifati va holini kamolga yetkazmasdan na tasavvufiy 
hayot va axloqda, na ishqu oshiqlikda oliy maqomlarga yuksalib bo‘lmaydi. Shuning uchun ham Imom 
Rabboniy, «...o‘lmasdan burun o‘lim haqiqatga aylanmaguncha, muqaddas Zotga yetib bo‘lmas... Bu 
fano holi valoyat (valiylik) martabalariga tashlanadigan ilk qadam va ishning ibtidosida hosil 
bo‘ladigan bir kamol darajasi erur», deganlar. Shu bois Haq taoloning xos odamlari sayru sulukda ishni 
«o‘lmasdan burun o‘lish» dan boshlagan va bu muroqaba tarzida amalga oshirilgan bo‘lib, uning ijro 
shaklini Muhammad Nuriy Shamsiddin Naqshbandiy shunday tasvirlagan: «Haq yo‘lchisi – solik 
muroqaba bilan mashg‘ul bo‘lib, shaxsiy istaklarndan butunlay kechar, aqliga kelgan narsalarni bir 
yonga surib, fikrlashdan ham to‘xtar. Shu hol ila vujud a’zolarin jonsiz hisoblab, ko‘zlarin ham yumar. 
Go‘yo shu ahvolda o‘lim hukmi kelganu u bu foniy dunyoni tark qilgan. Shundan so‘ng solik o‘zini 
qabrda tasavvur etgan. Oradan ma’lum fursat o‘tib, jasad va suyaklari ham chirigan. Vujud tuproqqa 
qorishib ketgan va undan hech nomu nishon qolmagan. Biroq uning ruhi bilan hisob-kitoblar davom 
etgan... Ana shunday muroqaba eng ozi bilan–bir, o‘rtacha –ikki, ko‘pi bilan –uch soat davom etgan. 
Buning oqibatida esa «O‘lmasdan burun o‘ling» amrining siri ochilgan». 

---

Alisher Navoiy. Nasoyim ul-muhabbat