Microsoft Word Moliyaviy hisob-2

1.4. Hisob siyosati va moliyaviy hisobning asosiy tamoyillari 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning hisob yuritish siyosati sub’ekt tomonidan moliyaviy 
hisobotni tayyorlash va tuzishda qo’llaniladigan o’ziga xos qoidalar va amaliy 
yondashuvlarni ifodalaydi. 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning hisob siyosati sub’ekt rahbari tomonidan «Hisob yuritish 
siyosati va moliyaviy hisobot» nomli 1-son BHMA asoslarida taqdim etiladigan moliyaviy 
hisobotning yilma-yil qiyoslanishi uchun tuziladi. Hisob yuritish siyosati shunday tashkil 
qilinishi kerakki, unda moliyaviy hisobot barcha uchun qulay bo’lgan BHMA asosida 
tuzilishi mumkin bo’lsin. 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning hisob siyosati quyidagicha bo’lishi lozim: 
• 
foydalanuvchilar ehtiyojlari uchun ahamiyatli;
• 
ishonchli bo’lishi;
• 
aynan shunday faoliyat yurituvchi boshqa sub’ektlarning moliyaviy hisobotlarini 
taqqoslash imkoniyatini berishi;
• 
tushunarli va oddiy bo’lishi shart. 
Buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzishni tashkil qilishning aniq yo’nalishi bo’yicha 
sub’ektning hisob yuritish siyosati shakllantirilishida O’zbekiston Respublikasining 
«Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi qonun hujjatlarini qo’llash lozim. 
Korxonaning hisob yuritish siyosatini tanlash va asoslashga quyidagi omillar ta’sir etadi: 
• 
mulkchilik shakli va tashkiliy-huquqiy shakl;
• 
faoliyat turi yoki tarmoq bo’ysunuvi;
• 
ishlab chiqarish ko’lami hamda ishlovchi xodimlarning soni;
• 
soliq solish tizimi bilan munosabat (har xil soliqlardan ozod bo’lish, soliq 
stavkalari, soliq solish bo’yicha imtiyozlar);
• 
bozor munosabatlariga o’tish sharoitida harakat qilish erkinligining darajasi;
• 
moliya-xo’jalik faoliyatining rivojlanish strategiyasi (uzoq kelajakda korxonaning 
iqtisodiy rivojlanish masalalari va maqsadlari, sarmoyalarning kutilayotgan 
yo’nalishlari, kelajakdagi masalalarni echishdagi taktik yondoshuvlar);
• 
boshqaruv faoliyatining texnik jihatdan qurollanganligi;
• 
korxonani ma’lumotlar bilan ta’minlashning samarali tizimining mavjudligi;
16

---

• 
buxgalteriya xodimlarining malaka darajasi, korxona rahbarlarining 
tashabbuskorligi, talabchanligi hamda tadbirkorligi;
• 
korxona ishi samarasidan moddiy manfaatdorlik va majburiyatlar bo’yicha 
moddiy javobgarlik tizimi. 
Korxona rahbari yuqoridagi omillarni hisobga olgan holda hisob yuritish siyosatini asoslashi 
va to’g’ri yondashishi mumkin. Maxsus BHMAlar bo’lmaganda, korxona rahbari hisob 
yuritish siyosatini ishlab chiqishda o’z tushunchalaridan foydalanishga haqli, chunki u 
foydalanuvchilar uchun moliyaviy hisobotlardan foydali axborotlarni bera oladi. O’z 
tushunchalarini qo’llash jarayonida korxona rahbari BHMAning shu kabi masalalar bo’yicha 
talablari va ko’rsatmalarini, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan e’lon 
qilingan har qanday boshqa axborotni, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 
belgilangan aktivlar, majburiyatlar, daromadlar va xarajatlar uchun ularni aniqlash, aks 
ettirish va o’lchash baholarini, kapitalning asosiy jahon moliyaviy bozorlari tomonidan qabul 
qilingan tarmoq amaliyotini ko’rib chiqadi. 
Hisob yuritish siyosatini shakllantirishda buxgalteriya hisobini yuritish uchun tanlangan 
usullar ma’muriy hujjat e’lon qilingan yildan keyingi yilning 1 yanvaridan boshlab 
qo’llaniladi, hisobot yili davomida yangi tuzilgan xo’jalik yurituvchi sub’ektlar bundan 
mustasno. 
Yangi tuzilgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt birinchi hisobotini e’lon qilgunga qadar, o’zi 
tanlagan hisob yuritish siyosatini rasmiylashtiradi va uni yuridik shaxs maqomini olgan 
vaqtdan boshlab, 90 kun ichida amalga oshiradi. Sub’ekt tomonidan tanlangan hisob yuritish 
siyosati yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan vaqtdan (davlat ro’yxatidan o’tgandan) keyin 
qo’llanilishi mumkin. 
Kalendar yili davomida hisob yuritish siyosati o’zgartirilmaydi. 
Quyidagi hollarda xo’jalik yurituvchi sub’ektning hisob yuritish siyosatida o’zgarishlar 
bo’lishi mumkin: 
• 
sub’ekt qayta tashkil etilganida;
• 
mulkdorlar o’zgarganida;
• 
O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari va O’zbekiston Respublikasida 
buxgalteriya hisobotini me’yoriy tartibga solish tizimida o’zgarishlar bo’lganida;
• 
Buxgalteriya hisobining yangi omillarini ishlab chiqishda. 
O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan bog’liq bo’lmagan hisob siyosatidagi 
o’zgarishlarning oqibatlari buxgalteriya hisobi yuritishda o’zgartirilgan omillarning 
qo’llanilish kuni (oyning birinchi sanasi)dan sub’ekt tomonidan tekshirilgan qiymat 
ko’rinishida baholanishi kerak. 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning hisob yuritish siyosati 1-son BHMAning 16-50 bandlarida va 
«Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning kontseptual asoslari»da keltirilgan 
asosiy tamoyillarga asosan aniqlanishi mumkin: 
• 
hisoblash tamoyili;
17

---

• 
ikki yoqlama yozish usuli;
• 
uzluksizlik;
• 
xo’jalik muomalalari, aktivlar va passivlarning puldagi bahosi;
• 
ishonchlilik;
• 
ehtiyotkorlik;
• 
mazmunning shakldan ustunligi;
• 
ko’rsatkichlarning qiyosiyligi;
• 
moliyaviy hisobotning betarafligi;
• 
aktivlar va passivlarning aniq bahosi;
• 
hisobot davri daromad va xarajatlarining mosligi;
• 
tushunarlilik, oddiylik;
• 
ahamiyatlilik;
• 
muhimlik;
• 
haqqoniy, xolis taqdim etish;
• 
tugatilganlik;
• 
izchillik;
• 
o’z vaqtidalik;
• 
offsetting (o’zaro qoplanish);
• 
xolislik (ob’ektivlik).