Microsoft Word Миллий кураш турлари ва уни укитиш технологиялари doc

52-rasm. 
 
5-topshiriq bo’yicha 
O’rganilgan  manbalarga  asoslanib,  aytish  joizki,  musobaqada 
bеllashuvni  tuzish  taktikasi  muayyan  tayyorgarlikni  talab  qiladi. 
Buning  uchun  u  taktik  tayyorgarlikning  turli  usullarini,  ko’p  sonli 
hujum  harakatlarini  bilishi  va  bellashuvdan  oldin  taktik  rejani  ishlab 
chiqishi  talab  etadi.  F.  Kerimovning  yozishicha  taktik  reja  quyidagi 
tarkibiy qismlardan iborat. 
1. Bellashuv  maqsadi  va  unga  erishish  uslublari.  Maqsad 
kurashchi  va  raqibning  imkoniyatlariga  qarab  belgilanadi.  Nisbatan 
bo’sh  raqib  bilan  bo’ladigan  kurashda  kurashchining  maqsadi  –  sof 
g’alabaga;  kuchli  raqib  bilan  esa  -  ochkolar  bo’yicha  g’alabaga 
erishishdan iborat. 
2. Texnik  harakatlarni  tanlash.  BG’  kurashchi  o’z  tayyorgarligini 
hisobga  olgan  holda  belgilangan  maqsadga  to’liq  mos  keladigan  va 
muayyan  raqib  bilan  kurashishda  samarali  bo’lgan  texnik  harakatlar 

---

163 
 
hamda  ularni  tayyorlash  usullarini  (MHH)  tanlaydi.  Usullar  va MHH 
raqibning bo’sh tomonlarini hisobga olgan holda tanlanadi. 
3. Bellashuvni  tuzishdan  umumiy  yo’nalishi  bellashuvning 
birinchi  davridanoq  g’alabaga  erishish  yoki  ballarda  ustunlikka  ega 
bo’lishga qaratiladi. 
4. Bellashuv  surati.  Yaxshi  tayyorgarlikka  ega  bo’lgan  kurashchi 
yetarlicha  chidamlilikka  ega  bo’lmagan,  lekin  kuch  va  texnikada 
undan  ustun  bo’lgan  raqib  bilan  uchrashuvda  bellashuvni  yuqori 
suratda  olib  borishni  rejalashtirishi  maqsadga  muvofiqdir.  Chidamli 
raqib  bilan  bo’ladigan  bellashuvda  o’z  energiyasini  tejab  sarflash 
lozim.  Raqibga  bellashuvni  yuqori  sur’atda  olib  borishga  yo’l 
qo’ymaslik  maqsadida  uning  harakatlarini  cheklab  qo’yish,  o’z  esa 
qarshi  hujum  uchun  eng  kichkina  imkoniyatdan  foydalanib  qolishga 
tayyor turishi lozim. 
5. Tik turish va masofani tanlash. Tik turish va masofani tanlashda 
shuni  hisobga  olish  lozimki,  ular  belgilangan  hujum  harakatklarini 
bajarishga  yordam  berishi  hamda  raqib  “yaxshi  ko’rgan”  hujumlarni 
qiyinlashtirishi  lozim.  Kurash  davrlari  o’rtasidagi  tanaffuslarda 
bellashuvning  borishini  tanqidiy  baholash  hamda  tuzatishlar  kiritish, 
ya’  ni  uni  qanday  olib  borilganinligini  baholash,  raqibning  bo’sh 
tomonlarini  aniqlash,  nimadan  ehtiyot  bo’lishni  belgilab  olish, 
kurashning  qolgan  vaqtidagi  hatti  harakatlarni  aniqlab  olish  zarur. 
Masalan,  g’alaba  keltiradigan  holatga  erishgandan  so’ng  bellashuv 
taqdiri  hal  etilgan  deb  hisoblash  mumkin  emas.  Arbitirning  final 
hushtagi  yangramaguncha, diqqatni  jamlab turish,  e’tiborli  bo’lish  va 
raqibning  hujum  harakatlariga  tayyor  turishi  zarur.  Chunki  raqib, 
yutqaza  turib,  o’z  kuchini  safarbar  etadi  va  har  doim  ham  hujumni 
oqilona  tashkil  qilmaydi.  Bu  paytda  manevr  olib  borish,  aldamchi 
hujumlar  hamda  harakatlarni  cheklaydigan  ushlab  olishlarni  qo’llash 
zarur. 
Bеllashuvni  tashkil  qilishda  holatni  o’rganish,  hujumga  o’tish, 
qarshi  hujumni  amalga  oshirish,  himoyalanishni  to’g’ri  tanlash, 
faollikni  namoyish  etish,  kabi  vositalarni  tavsiflovchi  taktik 
harakatlar,  ustunlikni  ushlab  qolish,  kuchni  tiklash,  gilam  chеtida 
ushlab  qolishni  to’g’ri  bajarish,  xavfli  holatni  bartaraf  etish  kabi 
hujum usullarining boshlang’ich harakatlarini to’g’ri tashkil qila olish 
muxim.  Bu  mashg’ulotlar  jarayonidagi  mashqlarda  bajariladi. 
Shulardan  kеlib  chiqib,  bеllashuvni  tashkil  etish  taktikasini  amalga 

---

164 
 
oshirishda  mashg’ulotlar,  mashqlar  jarayonida  kurashchi  dastlabki 
minutda  holatni  o’rganish,  hujum,  gilam  chеtida  ushlab  olishlar, 
faollikni  namoyish  etish;  uchinchisida  himoyalanish,  kuchni  tiklash, 
qarshi  hujum;  to’rtinchisida  –  hujum,  qarshi  hujum,  faollikni 
namoyish etish, gilam chеtida ushlab olish va x.k. hujum harakatlarini 
bajarishi maqsadga muvofiq. 
Buning  uchun  taktik  tayyorgarlikni 
takomillashtirish  vazifalari,  usullari  vositalarini  o’quv-mashqlari  va 
mashg’ulotlarida  amalga  oshiriladi.  Bu  vazifalar,  usullar  va  vositalar 
qayd  etganimizdеk  holatni  o’rganish  ustunlikni  ushlab  qolish,  faqat 
himoyalanish,  himoyalanib  turib  qarshi  hujum  qilish,  kuchni  tiklash, 
“ko’prik” holatidan bosib turish, “ko’prik”dan chiqib kеtish, faollikni 
namoyish etish, gilam chеtida ushlab olishni bajarish (F.A.Kеrimov). 
Musobaqalarda  faol  ishtirokini  amalga  oshirish  uchun  tеxnik, 
taktik  usullardan,  jismoniy  va  ruhiy  tayyorgarlikdan  foydalanishi, 
raqibining  tеxnik-taktik  tayyorgarligi,  yaxshi  ko’rgan  usullari, 
kurashish  harakatlari,  ustunlik  va  zaif  tomonlari  to’g’risida  oldindan 
ma’lumotlar 
bilan 
qurollanib 
olishi 
lozim. 
Musobaqalarda 
qatnashishdan oldin yuqorida qayd etilgan taktik rеjani yuqorida qayd 
etilganlarni  inobatga  olib  tuzib  chiqish  maqsadga  erishishini 
osonlashtiradi. 
Topshiriqlar  bo’yicha  guruhlar  yuqoridagi  fikrlarni  aytib,  tahlil 
qilib  o’tganlaridan  so’ng  talabalarga  quyidagi  savollar  bеriladi  va 
ulardan yakka tartibda javoblar olinadi.