Microsoft Word Коришмалар Лаборатория-лот doc

3. Laboratoriya ishlarini bajarish metodikasi 
Laboratoriya ishi №1. 
Murakkab qorishmalarning tarkibini tanlash 
Qorishmaning tarkibi uning berilgan markasiga va harkat-
chanligiga ko'ra empirik formulalar orqali aiqlanadi. Bunda avval 
1 m
3
qum uchun sarf bo'ladigan materiallar miqdori aniqlanadi. 
So'ngra sinab ko'rish uchun qorishma aralashmasi tayyorlanib, 
uning harakatchanligi aniqlanadi va shunga ko'ra 1 m
3 
qorishma 
uchun sarf bo'ladigan materiallar miqdori aniqlanadi. Qorishman-
ing tarkibini hisoblash uchun quyidagilar berilgan bo'lishi kerak:
1) sementning aktivligi va zichligi; 
2) qumning yiriklik moduli; 
3. anorganik qo'shimchalarning o'rtacha zichligi. 
Qorishmaning tarkibi quyidagi tartibda hisoblanadi: 
6 
1. 1 m
3
(1000 l) qum uchun sarf bo'ladigan sement miqdori 
quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
1000
05
,
0
kR
4
R
С
C
q












, 
(1) 
Bunda: 
R
q
- qorishmaning talab qilingan markasi, MPa (kg/sm
2
); 
R
C
- sementning aktivligi markaci MPa (kg/sm
2
); 
k - qumning sifatini xarakterlaydigan koeffisent bo'lib,
yirik qum uchun
k = 2,2 
o'rtacha qum uchun k = 1,8 
mayda qum uchun 
k = 1,4 ga teng. 
2. Anorganik plastik qo'shimchalar (loy xamiri yoki ohak xa-
miri) miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi:
D=170(1-0,002-y)
(2) 
Agar qo'shimcha sifatida loy xamiri emas, giltuproq kukuni 
olingan bo'lsa, bunda juda plastik tuproq uchun D - 25% kam oli-
nadi, o'rtacha plastik tuproq uchun 15% kam olinadi, palastik 
bo'lmagan tuproq uchun esa (2) formula bilan chiqqan natija oli-
nadi. 
Hisoblashda qo'shimcha uchun ishlatiladigan ohakning zichli-
gi 1400 kg/m
3
, tarkibidagi suv miqdori 50% deb olingan va u II 
sortga mansubdir. 
Agar I sortli ohak, ishlatilsa, uning miqdori hisoblangandagi-
dan (2) 10% kam olinishi kerak. 
Agar qo'shimcha sifatida so'ndirilmagan tuyingan ohak ishla-
tilsa, bunda (2) formula bilan hisoblangan ohakning miqdori 1 
sortli ohak uchun 35 % , 2-sortli ohak 25% va 3-sortli ohak uchun 
15% ga kam olinadi. 
3. Taxminan sarf bo'ladigan suv miqdori quyidagi formula bi-
lan aniqlanadi: 
S = 0,65 (C + D 

g
) 
Bunda

g
- anorganik qo'shimchaning zichligi, kg/m
3
.

---

7 
Amalda sarf bo'ladigan suv miqdori qorishma aralashmasining 
talab qilingan harakatchanligini aniqlash yo'li bilan topiladi. 
Qorishma aralashmasining harakatchanligi StroySNIL konusi 
yordamida aniqlanib, uning qiymati quyidagicha bo'lishi kerak: 
devorlarni panellar va yirik bloklardan montaj qilinganda 
gorizontal va vertikal choklarni to'ldirish uchun ishlatila-
digan qorishmalar .............................................................. 5-7 sm 
g'isht terish uchun ishlatiladigan qorishmalar ..................... 9-13 sm 
ichi kovak g'ishtlarni terish uchun ishlatiladigan qorish-
malar ................................................................................. 7-8 sm; 
xarsang toshlarni terish uchun ishlatiladigan qorishmalar ... 4-6 sm. 
4. Organik plastik qo'shimchalar miqdori quyidagi jadvalgan 
foydalanib aniqlanadi.