Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

TO‘RTINCHI BO‘LIM

KONSTRUKSION MATERIALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH

10. bob. MATERIALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH VA UNING ASOSIY USULLARI

l-§. Umumiy ma’lumot

Konstruksion materiallarni tashqi yuklama (nagruzka) ta’sirida plastik deformatsiyalash natijasida kutilgan shakl va o‘lchamli buyumlar olish texnologik jarayonga bosim bilan ish- lash deyiladi. Odamlar eramizdan bir necha ming yil avval metallarni bolg‘a bilan dastaki bolg‘alab uchliklar, yer va yog‘ochga ishlov beradigan qurollar tayyorlaganlar. Asrlar osha metallarni bosim bilan ishlash usullari takomillasha va rivojlana bordi. Natijada quymalardan yuqori geometrik aniqlikli, xilma-xil buyumlar ishlab chiqarila boshlandi. Keyingi yillarda esa qator istiqbolli usullar, texnologik jarayonlar mexanizatsiyalashtirilib avtomatlashtirilishi ish unumini keskin orttirib, sifatli, raqobat- bardosh buyumlar ko‘plab ishlab chiqariladigan bo‘lindi.

Metallarni bosim bilan ishlashni boshqa ishlov usul- laridan ancha unumligi, ularni zarur shakli o‘lchamli buyumlar olinishi, metall hajmining o‘zgarmasligi, mexanik xossalarining yaxshilanishi, ko‘p hollarda kesib ishlashga ehtiyoj qolmasligi va boshqa afzalliklariga ko‘ra mashina- sozlikda keng qo‘llaniladi.
Hozirda ishlab chiqarilayotgan po‘latlarning ~ 90%i, rangli metallarning 50% dan ortiqrog‘i bosim bilan ishlanishi bu usulning sanoatda ahamiyatining muhimligini ko‘rsatadi.

2. §. Metallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullari

Materiallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullariga prokatlash, kiryalash, presslash, erkin bolg‘alash, hajmiy va list shtamplashlar kiradi.

1. 
   Prokatlash. Bu ishlovda zagotovkani prokatlash mashinasining (stanining) qarama-qarshi tomonga ayla- nuvchi jo‘valari orasidan ezib o‘tkaziladi (55-rasm, a), prokatlash yo‘li bilan list, turli profilli chiviqlar, relslar, trubalar kabi buyumlar ishlab chiqariladi.
   
2. 
   Kiryalash. Bu ishlovda zagotovka, uning ko‘ndalang kesimidan kichik bo‘lgan maxsus asbob (kirya) ko‘zidan tortib o‘tkaziladi (55-rasm, b). Kiryalash yo‘li bilan ingichka simlar, kalibrlangan chiviq va trubalar kabi buyumlar ishlab chiqariladi.
   
3. 
   Presslash. Bu ishlovda zagotovkani yopiq silindr (konteyner) matritsasi ko‘zidan siqib chiqarish bilan buyumlar ishlab chiqariladi (55-rasm, d). Presslash yo‘li bilan chiviq, trubalar kabi buyumlar ishlab chiqariladi.
   
4.