Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

 
13.4.Tafakkur shakllari 
  Psixologiyada  nutq  fikr  yuritish  faoliyatining  vositasi  deb  yuritiladi.  Odamda  nutq  tafakkur 
jarayonida hukm, xulosa chiqarish va tushunchalar shaklida ifodalanib keladi. 
Hukmlar 
  Narsa  va  hodisalarning  belgi  va  xususiyatlari  haqida  tasdiqlab  yoki  inkor  qilib  aytilgan  fikr 
hukm deb ataladi.  
  Hukmlar ob'ektiv voqelikni aks ettirilishiga qarab chin yoki xato bo’ladi. Narsa va hodisalarda 
voqelikda  haqiqatan  o’zaro  bog’liq  bo’lgan  belgilar,  alomatlar  hukmlarda  bog’liq  ravishda  ko’rsatib 
berilsa  yoki voqelikda bir-biridan ajratilgan narsalar hukmlarda ajratib ko’rsatilsa bu chin hukm deb 
ataladi.  Masalan,  metallar  elektr  tokini  o’tkazuvchidir;  metallar  qizdirilganda  kengayadi,  degan  chin 
hukmlardir. Chunki elektr tokini o’tkazish qizdirilganda kengayishi metallarga xos xususiyatdir.  
  Moddiy olamda haqiqatdan bog’liq bo’lmagan narsa hukmda bog’liq qilib ko’rsatilsa, bunday 
hukm  xato  hukm  deb  ataladi.  Masalan,  hozir  tashqarida  yomg’ir  yog’yapti;  yer  quyosh  atrofida 
aylanmaydi, degan misollar xato hukmlar doirasiga kiradi.  
  Borliqdagi  narsalar,  hodisalar  va  voqelikni  miqdoriga  ularning  biror  hukmda  aks  ettirilgan 
aloqa va munosabatlariga qarab, hukm quyidagi turlarga bo’linishi mumkin: 
• Hukmlar sifatiga ko’ra: tasdiqlovchi yoki inkor qiluvchi hukm;  
• Hukmlarning miqdoriga qarab: yakka, jo’z'iy, xususiy va umumiy hukmga; 
• Hukmlarning munosabatiga ko’ra: shartli, ayruvchi, va qat'iy hukmlarga; 
• Hukm taxminiy ko’rinishga ega bo’lishi ham mumkin.  
Bu  hukmda  aks  ettiriladigan  narsa  va  hodisalar  belgisining  nechog’lik  muhim  bo’lishiga  yoki 
voqelikka  mos  kelish-kelmasligiga  bog’liq.  Masalan,  ertaga  yomg’ir  yog’ishi  mumkin.  Paxta  rejasi 
to’lib qolsa kerak. 
  Hukmlarda  tasdiqlangan  yoki  inkor  qilingan  narsalar,  hodisalar,  alomatlar  hukmning 
mazmunini  tashkil  qiladi.  Narsa  bilan  belgining  aloqasi  bog’liqligi  borligi  aks  ettirilgan  hukm