Microsoft Word kartografiya doc

11.3. Dun
ё
ning 1:1000000 va 1:2500000 masshtabli kartalari 
Dun
ё
bwyicha nashr qilingan kartalarning mazmuni, masshtabi, 
proektsiyasi, shartli belgilari h’ar xil bwlib, ulardan foydalanish qiyinchilik 
tug’dirar edi. Shuning uchun prof. A.Penk taklifiga asosan 1891 yilda Bern 
shah’rida bwlib wtgan Xalqaro geografik kongressda bir xil masshtabda, bir xil 
shartli belgida va bir xil proektsiyada xalqaro 1:1 mln. masshtabli karta 
yaratishga kelishildi. Bu karta xalqaro million masshtabli karta deyilib, uning 
dasturi maxsus chaqirilgan konferentsiyada (1909-1913) tasdiqlanib, Birinchi 
Jah’on urushidan swng kirishildi. Unda parallellar orasi 4°, meridianlar orasi 6° 
bwlib, xalqaro nomenklatura bwyicha lotin alfavitini bosh h’arflari bilan 
belgilangan. 

---

140
İ
kkinchi Jah’on urushidan swng Er shari quruqlarini 
4
3
bwlagi, yani 1000 
varag’i (shundan 750 varag’i gipsometriya asosda) 1:1 mln. masshtabli kartalari 
nashr qilingan. 
BMT xalqaro millionli karta bwyicha 1962 yilda bwlib wtgan 
konferentsiyasida qabul qilingan, yangi dasturga kwra h’amma h’ududlar uchun 
1:1 mln. masshtabli karta mazmuni ishlab chiqilib, shu asosda yuqorida 
kwrsatilgan masshtabda 1980 yilga kelib bu ish nih’oyasiga etkazilib, h’ozirgi 
vaqtda Er yuzasini quruqlik qismi deyarlik millionli karta bilan taminlangan. Lekin 
Er yuzasini okean qismi qolib ketmoqda edi. Shuning uchun BMT ning qarori 
bilan 1:2,5 mln. masshtabli kartasini tuzishga kirishilib, h’ozirgi vaqtda butunlay 
Er yuzasi 1:2,5 mln. masshtabli karta bilai taminlangan. Bu malumotlar tarixiy 
malumotlardir. 
1:2 500 000 masshtabli karta mazmuni va jih’ozlanishi bwyicha 
umumgeografik karta bwlib, relef gipsometrik usulda berilgan. Twliq dun
ё
kartasini yaratish twg’risida qaror qabul qilindi. Lekin bu qarorni h’amma 
mamlakatlar twliq qwllab-quvvatlashmadi. Lekin shunga qaramay bir guruh’ 
mamlakatlar bu vazifani bajardilar. Bular sobiq 
İ
tgifoq, Bolgariya, Vengriya va 
GDR, Polsha, Ruminiya va Chexoslovakiyalardir. 
1:2500 000 masshtabli karta mazmuni va jih’ozlanish bwyicha, 
umumgeografik karta bwlib relef giposometrik usulda berilgan. 
Bu masshtabdagi kartaning gradus turi 1:1 mln.li kartadan bir oz farq 
qiladi. Er shari 3 ta parallel bilan 00, 24° va 60° (shimolda va janubda) 6 ta 
zonaga bwlingan bwlib, jami 224 varaqdan iborat. U 1975 yilda twliq tuzilib chop 
etilgan.