142
İ
ttifoqda 1937 va 1940 yillarda chop etilgan malumotnomali BSAM (Bolshoy
sovetskiy atlas Mira) atlasi shunday atlaslar qatoriga kiradi.
1-jildida dun
ё
ning tabiiy iqtisodiy va si
ё
siy geo-grafiyasi wz aksini topgan,
unda kartalar aloh’ida-aloh’ida berilib, foydalanish uchun juda qulaydir. Undan
xoh’lagan kartani atlasdan chiqarib foydalanish mumkin. Atlas sobiq
İ
ttifoq
twg’risidagi malumotlarni wz ichiga olgan. Jumladan, Wzbekiston h’am atlasda
keng
mazmunda w
z
aksini topgan.
BSAM ning 2-jildi 1940 yilda chop etilib, unda sobiq
İ
ttifoqning h’ar bir
respublikasi, wlka va regionlarining tabiiy va iqtisodiy kartalari berilgan.
Atlasning 3-jildli urush munosabati bilan chop etilmadi.
Bu atlasni tuzish va uni nashrga tay
ё
rlash va boshqa tashkiliy ishlarni
bajarish uchun maxsus ilmiy tadqiqot instituti tashkil qilingan.
İ
kkinchi Jah’on urushidan swng chop etilgan eng yirik kartografik
asarlardan biri ilmiy-malumotnomali 3 jildlik Dengiz atlasidir (1950-1959).
Bu atlasda dun
ё
okeanlari twg’risida
fundamental malumot berilib, dun
ё
bwyicha dengiz va okeanlarining geografiyasi twg’risida etarlicha malumot
tasvirlangan. Bu atlasning ikkinchi jildi wziga xos usulda tuzilgan.
Er tabiiy geografik jih’atdan bir butun qilib tasvirlanib, unda metosfera,
gidrosfera, atmosfera va biosferalarning bir-biri bilan wzaro bog’liqligi va wzaro
munosabatlarining murakkabliklari wz
aksini topgan.
Wsha davrda chop etilgan kompleks atlaslar orasida 1954 yilda sobiq
İ
ttifoqda chop etilgan
ilmiy malumotnomali Dun
ё
ni tabiiy geografik atlasi
(FGAM) aloh’ida wrin tutadi. Atlas kartalarida, quruqlik va suv osti relefi,
geologiyasi va qazilma boyliklari, zilzila va vulqonlar, geomorfologiyasi, iqlimi,
suvi
va uning sifati, tuproqlari, wsimliklari va h’ayvonot dun
ё
si h’amda tabiiy
rayonlashtirish twla wz aksini topgan. Unda kartalar dun
ё
bwyicha, materiklar
bwyicha va ittifoq bwyicha berilgan. Atlasning yana bir yutug’i shundaki, unda
yangi tipdagi kartalar h’am
berilgan, masalan,
landshaftlar geokim
ё
si kartasi
shular jumlasidandir.
1967 yilda sobiq
İ
ttifoqda nashr qilingan Dun
ё
atlasi dun
ё
kartografiyasini
rivojlantirishga katta qissa qwshdi.
Soh’alar bwyicha chop etilgan atlaslardan 1967 yilda chop etilgan
“
İ
ttifoqda dorivor wsimliklarning tarqalish atlasi” ni, 1960 va 1963 yillarda chop
etilgan, “
İ
ttifoqning iqlim atlasi” ni aytib wtish mumkin.
İ
jtimoiy-iqtisodiy geografiya soh’alari bwyicha chop etilgan atlaslardan
“
İ
ttifoqning qishloq xwjalik atlasi”, “
İ
ttifoq avtomobil ywllari atlasi”, “
İ
ttifoq xalq
xwjaligi va madaniyati atlasi” laridir.
Swnggi vaqtlarda ilmiy va amaliy ah’amiyatga
ega bwlgan atlaslarga katta
etibor berilib yangi tipdagi geografik atlaslar yaratilmoqda. Shunday atlaslardan
biri “Dun
ё
ning tabiiy muh’iti va resurslari atlasi” va “Dun
ё
qor va muzliklar
resurslari atlaslari”dir. Bu atlaslar h’ozirgi vaqtda inson uchun zarur bwlgan,
dun
ё
bwyicha chuchuk suv manbalari twg’risida etarlicha malumot beradi.
Sobiq
İ
ttifoqda nashr qilingan kompleks atlaslar guruh’iga kiruvchi
atlaslardan regionlar atlaslari twg’risida malumot berish joizdir. Chunki bunday
atlaslarning kartalarida h’ar bir region twg’risida geografik jih’atdan kompleks
143
malumot berilgan, regionlarning tabiiy geografiyasi, iqtisodi
ё
ti va ijtimoiy
rivojlanishi wz aksini topgan, Bunday atlaslar asosan urushdan swng chop etila
boshlandi. Shulardan asosiylari Armaniston (1961), Ozarbayjon (1963), Gruziya
atlaslari (1964),
İ
rkutsk oblasti (1962), Zabaykale (1967),
Tojikiston,
Qozog’iston,
Wzbekiston, Litva. Ukraina (tabiiy sharoiti va resurslari), Moldaviya
h’amda Tyumen oblasti, Oltoy wlkasi atlaslaridir.
Do'stlaringiz bilan baham: