Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

ming yillikning birinchi yarmida mavjud edi. Karfagen finikiyaliklar 
tomonidan miloddan avvalgi 825-823-yillarda bunyod etilgan. 
Miloddan avvalgi VI-V asrlarda Karfagen O‘rta yer 
dengizining g‘arbiy qismidagi Finikiya mustamlakalarini o‘z atrofida 
birlashtirib, yirik va qudratli quldorlik davlatini tashkil etgan. G‘arbda 
Finikiya savdosining eng uzoq tayanch nuqtalari - g‘arbiy Afrika 
sohilidagi qishloqlar: Tingiz (Tanja, Tanjer), Selis (Azila) va 
boshqalar bor edi. Undan janubda, keyingi rivoyatlarga ko‘ra, tirliklar 
asos solgan va 30 kunlik yo‘lda 300 ta Finikiya qishlog‘i joylashgan. 
Finikiyaning dengiz orqali savdosi va mustamlakachiligining keng 
quloch yoyganligi to‘g‘risida “Karfagenlik Gonnon Peripl” aniq va 
batafsil ma'lumot beradi. Bu ma'lumot Karfagendagi El tangrisi 
ibodatxonasidagi hujjatdan olingan. “Peripl” matni miloddan avvalgi 
VI asrga oid bo‘lib, unda sayohatga chiqish haqidagi buyruq 
keltiriladi va Gonnonning Afrika atrofidagi sayohati ta'riflanadi. Bu 
ta'rifga ko‘ra, Gonnon okeanga Gerakl ustunlari (Gibraltar bo‘g‘ozi) 
orqali chiqqan. Uning floti har biri 50 eshkakli 60 ta kemadan iborat 
bo‘lib, unda 30 ming erkak va ayol xizmat qilgan. Finikiyaning bu 
ulkan ekspeditsiyasi oqibatida g‘arbiy Afrika qirg‘oqlari o‘rganilgan, 
va u yerda yangi shahar va ibodatxonalar barpo qilingan. Finikiyada 
dengizchilik taraqqiy etganini Misr fir'avni Nexo II ning buyrug‘i 
bilan Finikiya dengizchilarining Afrikaga qilgan sayohatidan ham 
bilish mumkin. Finikiyaliklarning Pireney yarim orolining g‘arbiy 
qirg‘og‘i bo‘ylab shimolga suzib borganliklari to‘g‘risida ma'lumot 
saqlanib qolgan. Lekin ular to‘la tasdiqlangan emas. Finikiyaliklar 
dengiz yo‘li bilan Britaniyadan qalay va qahrabo
1
 ham keltirganlar. 
Finikiyaliklar Sharqdagi mamlakatlarga ham yetib borganlar. Tir 
bozorlarida Armanistondan keltirilgan mollar sotilgan. Ular 
Mesopotamiyada Frot daryosi bo‘yida Eddona shahrini barpo 
qiladilar. Suriya bilan Falastin Finikiyani xom ashyo, turli buyumlar, 
shuningdek, ishchi kuchi bilan ta'minlab turgan. Arabistondan esa 
ziravorlar keltirilgan. Shunday qilib, Finikiya savdosi va 
                                                 
1
World and Global History : Research and Teaching / edited by Seija Jalagin, 
Susanna Tavera, Andrew Dilley- Pisa: Plus-Pisa University Press, 2011 

---

 
 
157
mustamlakachiligi  miloddan avvalgi XVI-XII, ayniqsa, X-IX