|
Aylanma mablag‘larni (Ay.mabl.) ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi
Ko‘rsatkichlar tizimi
Ay.mabl.lar
holatini
ifodalovchi
ko‘rsatkichlar
Ay.mabl.bilan
ta’minlanganlikni
ifodalovchi
ko‘rsatkichlar
Ay.mabl.lar
samaradorligini
ifodalovchi
ko‘rsatkichlar
Ay.mabl.ning
umumiy summasi
Ay.mabl.sig‘imi
ya’ni 1 so‘m natija
ko‘r-satkichiga tovar
oboroti,
tovar
mahsuloti va h.k.
Ay.mabl.ning
aylanuvchanlik
tezligi, kunlarda
Ay.mabl.ning
umumiy
Ay.mabl.me’yori-
ning haqiqiy miqdori
Ay.mabl.ning
aylanuvchanlik
53
mablag‘lardagi
hissasi
bilan ta’minlanganlik
koeffitsienti
koeffitsienti,
martalarda
Ay.mabl.tarki-bida
pul
mablag‘lari
hissasi
1
so‘m
asosiy
vositalarga
to‘g‘ri
keladigan Ay.mabl.
Ay.mabl.ning
rentabelligi
Ay.mabl.tarkibida
zahiralar
va
harajatlar hissasi
1 ta xodimga to‘g‘ri
keladigan Ay.mabl.
Ay.mabl.ning
daromadliligi
Ay.mabl.tarkibida
debitorlar hissasi
Debitorlarning
aylanuvchanlik
koeffitsienti
Muddati
utib
ketgan
debitor-
larning
umumiy
debitordagi hissasi
Ay.mabl.tarkibida
o‘z
mablag‘lari
hissasi
2. Aylanma mablag‘lar xolatining statistikasi
Korxonalarda aylanma mablag‘larni statistik o‘rganish ularning umumiy
hajmini aniqlash va uning yil davomida o‘zgarishini tahlil qilishdan boshlanadi.
Aylanma mablag‘larning umumiy mablag‘lar summasiga nisbati bilan topiladi.
Ay.mabl.
AMB = -----------------------
Balans jami
5660 x 100
Misolda: yil boshida AMB = --------------- = 60,0 %,
9345
6000 x 100
yil oxirida: AMB = ----------------- = 61,9 %
9700
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi zaxiralar va harajatlar (3.AM) hissasi,
qancha mablag‘lar zaxira va harajatlarga sarflanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich
quyidagi hisoblanadi:
ZXM (zaxira va harajatlar)
ZAM = ----------------------------------------
A . M
3000 x 100
Misolda: yil boshida ZAM = -------------------- 53,0 %
54
5660
2700 x 100
yil oxirida ZAM = ------------------- = 45 %
6000
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi pul mablag‘larining hissasi, korxonadagi
mavjud pul mablag‘larining aylanma mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati
bilan aniqlanadi.
Pul mablag‘lari (P.M)
PAM = --------------------------------;
Ay.mabl.
300 x 100
Misolda: yil boshida P.A.M. = ----------------= 5,3
5660
450 x 100
yil oxirida P.A.M. = ---------------- = 7,5 %
6000
Aylanma mablag‘lar tarkibida debitor qarzlarning (DAM) hissasi,
mavjud debitor qarzlarning aylanma mablag‘lar summasi foizlardagi nisbati
bilan hisoblanadi.
Debitor qarzlar x 100
DAM = ------------------------------------;
Ay.mabl.
1900 x 100
Misolda: yil boshida D.A.M. = ---------------- = 33,6 %
5660
2000 x 100
yil oxirida D.A.M. = ------------------- = 33,3 %
6000
Bu ko‘rsatkich muhim ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, debitor qarzlarning
hissasi aylanma mablag‘larda qanchalik kam bo‘lsa, shunchalik yaxshi
baholanishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga (1999 yil
19 iyul) asosan qarz hisob-kitoblar 90 kundan o‘tsa muddati o‘tgan debitor
qarzlar hisoblanadi. Muddati o‘tkazib yuborilgan debitorlik qarzlar paydo
bo‘lganligi uchun vazirliklar, idoralar, korxonalar rahbarlarining javobgarligini
oshirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi mahsus qaror
qabul qildi.
Shuning uchun ham aylanma mablag‘lar tahlilida muddati o‘tgan debitor
qarzlarning umumiy debitor qarzlardagi hissasini ham aniqlash lozim. Bu
ko‘rsatkich muddati o‘tgan debitor (M.UD) qarzlar summasi umumiy debitorlik
summasiga foizlarda nisbati bilan hisoblanadi.
55
MUD x 100
MUD = --------------------------------;
Debitor qarz
825 x 100
Misolda: yil boshida MUD = ------------------- = 43,4%
1900
970 x 100
yil oxirida MUD = ----------------- = 48,5 %
2000
Korxona aylanma mablag‘lar tarkibidagi o‘z mablag‘lari hissasi mavjud
aylanma mablag‘larining qancha qismi o‘z mablag‘lari manbai bilan
qoplanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich o‘z mablag‘lari manbaini foizlarda
aylanma mablag‘larga nisbati bilan hisoblanadi.
O‘z mablag‘lari x 100
UzAM = --------------------------------;
Ay.mabl.
3430 x 100
Misolda: yil boshida Uz.A.M. = ----------------- = 60,6% 5660
56
Do'stlaringiz bilan baham: |
