Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
315
XOKSOR - so’fiylik tariqati; 18-a. oxirida jaloliya-suxravardiya tariqati (Shim. 
Hindistonda Sayyid Jaloliddin Husayniy tomonidan 14-a. o‘rtasida asos solingan)dan 
mustaqil bo‘lib ajrab chiqqan; o‘ziga haydariya (Mir Haydariya) va qalandariyaning bir 
qancha guruh va jamoalarini, shuningdek, ne’matullohiylarning turli tarmoqdarini 
birlashtirgan. 
X. ilk tarixi mavhum, chunki tariqatning adabiy an’anasi yo‘q bo‘lgan. Bizgacha yetib 
kelgan turli qo‘lyozma qo‘llanma va ko‘rsatmalar bir to‘plamga keltirilib "Risolayi tariqa-
yi faqr-i xoksor" deb atalgan. X. mustaqil nazarii qoida ishlab chiqmagan. O’zidan 
avvalgi tariqatlarning qorishmasidan iborat. 
"Yo‘l" to‘rt bosqichdan iborat, unda 20 yoki 44 manzil (maqom) bor, odatda shulardan 
atigi 14 tasi, shuningdek, tolib-darvish sinashi lozim bo‘lgan 12 sarhushlik holati (piyala) 
aytiladi. X. darvishi tariqat yo‘lidan yurishi lozim, ya’ni oziga qanoat qilmog‘i, barcha 
boyligini boshqalar bilan baham ko‘rmog‘i, ustozini doimo yodda tutishi, uni kundalik 
ibodatda eslashi (q. Chishtiya), sochi, mo‘ylabi, qoshi va soqolini olib yurishi (hamma 
ham rioya etmagan) lozim bo‘lgan. Hayoti davomida X. darvishi to‘rtta safarni amalga 
oshirishga intilish lozim: a) odamlardan xudoga; b) xudodan odamlarga, so‘ngra 
xudoga, keyin xudodan xudoga; v) xudo bilan xudoda; g) xudo bilan odamlar orasida. 
Tariqat a’zolari o‘zlarini - tariqa-yi alaviya-yi xoksor-i husayni-yi jaloliy - deb atashadi.  
 
 
XOLID IBN VALID (? - 642) - ilk islom davridagi arab sarkardasi. Dastlab 
musulmonlarga qarshi kurashgan. Uhud jangidan so‘ng islomni qabul qilgan (629). 
Muhammad (sav) vafotlaridan so‘ng Arabiston ya.o.dagi arab qabilalarining isyonlarini 
bostirgan. Hirotni egallagan musulmonlar qo‘shiniga qo‘mondonlik qilgan, 
Mesopotamiyada laxmiylarni tor-mor keltirgan. Sarkarda Amr ibn al-Os bilan birga 
Suriya fathida qatnashgan, keyinchalik bu yerda voliy bo‘lgan. Musulmonlar jamoasi 
oldidagi buyuk xizmatlari uchun "Sayfulloh" - "Allohning shamshiri" faxriy unvonni olgan.  
 
 
XOLIDOBOZIY, Abu Ishoq Ibrohim ibn Muhammad al-Xolidoboziy al-Marvaziy (? -
951/952) - shofi’iylikdagi yirik imom, muhaddis, faqih. Marv viloyatidagi Xolidoboz 
qishlog‘ida tug‘ilgan. Bag‘doddagi al-Mansur masjidida fiqhdan ta’lim bergan. 
Sam’oniyning yozishicha, turli mamlakatlardan tolibi ilmlar uning huzuriga kelib ta’lim 
olishgan, 70 dan ziyod shogirdi bo‘lgan. Keyinchalik u Misrga ko‘chib o‘tib, u yerdagi 
shofi’iylarning peshvolaridan biriga aylangan. Fiqhga doir 5 asar yozgan. Misrda vafot 
etgan. 
 
 
XONAQOH - darvishlar, qalandarlar, shuningdek, g‘arib va miskinlar to‘xtaydigan, 
istiqomat qiladigan uy - qalandarxona, darvishxona. Musulmon mamlakatlarida zoviya, 
tak’ya, rabot nomlari bilan ham yuritiladi.