Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
293
asraydi, deb e’tiqod qilish kerak bo‘ladi. Lekin T.da mazkurlardan boshqa narsalar 
yozilgan bo‘lsa, uning na hurmati, na xosiyati bor va shar’an joiz ham emas. 
 
 
TUSIY, Nosiriddin Abu Ja’far Muhammad ibn Muhammad (1201-1273/74) - faylasuf, 
tabiiyotshunos va diniy-siyosiy arbob. Tus sh. yaqinidagi Jaxrunda tug‘ilgan. Diniy va 
falsafiy ilmlarni 1216 y.dan Nishopurda, shaharni mo‘g‘ullar bosib olganidan keyin 
(1222) esa, Tusda o‘rgangan. 1228-55-y.larda ismoilii hukmdorlar, jumladan, Ko‘histon 
hokimi Nosiriddin va uning o‘g‘li Muinvddin saroyida xizmat qilgan. T. ularga odob-
axloqqa doir "Axloqi Nosiriy" va falakiyotga oid "al-Muiniyya" risolalarini bag‘ishlagan, 
1255-73 y.larda mo‘g‘ul hukmdorlari Xuloku va Abaqa huzurida mas’ul lavozimlarni 
egallagan. Bag‘dodda vafot etgan. "At-Tajrid" ("Nutq pokligi") va "Qavoid al-aqoid" 
("Aqidalar asosi") asarlari fiqh hamda kalomga bag‘ishlangan. T. kalom ilmi masalalarini 
Aristotel falsafasi asosida hal etib, bu sohada Abu Ali ibn Sino an’anasiga rioya etgan. T. 
so’fiylikka qiziqish bilan qaragan, o‘z davrining mashhur so’fiylari bilan yozishib turgan. 
Tibbiyot, riyoziyot, tabiat va ayniqsa falakiyotga oid asarlar muallifi, Marog‘a 
rasadxonasining asoschisi sifatida shuhrat qozongan. Shia doiralarida faylasuf olim 
sanalib, katta obro‘ orttirgan.  
 
 
TUSIY, Shayx at-Toifa Muhammad ibn Hasan Abu Ja’far (995-1067) - shia ilohiyotchi 
olimi va faqihi, imomiylar namoyandasi. Imomiylar (ja’fariya) fiqhini tuzgan. Xurosonda 
tug‘ilgan. 23 yoshida Iroqqa borib, imomiy shayxlar qo‘lida besh yil tahsil ko‘rgan. 
Keyinchalik chuqur bilimi tufayli Bag‘dodda imomiylar jamoasining peshvosi deb tan 
olingan. Abbosiy xalifa al-Qoim bi-amrilloh T.ni ilohiyot minbariga rahbar etib 
tayinlagan. T. ma’ruzalaridan bahramand bo‘lgan shogirdlari soni 300 ga yetgan. Shia 
ulamolari T. 47 asar yozgan deb hisoblaydi, ulardan 13 tasi saqlanib qolgan. Shialarning 
keyinga barcha avlodlari mazkur asarlarga shialik aqoidi va fiqhi bo‘yicha ishonchli 
manba deb qaraydilar. T.ning "Tahzib al-ahkom" ("Xukmlarni isloh qilish") va "al-
Istibsor" ("Sinchkovlik") asarlari - shialik olamida tan olingan to‘rtta hadis to‘plamining 
ikkitasi - asosiy to‘plam sanapadi. T.ning "at-Taxlis" ("Najot") asarida imomiylarning 
imomat haqidagi ta’limoti batafsil bayon etilgan. 20 jildli "Tafsiri Tusiy" asarida esa, 
Qur’ondagi ilohiyot masalalari shialar nuqtai nazaridan sharxdangan. "Al-Fihrist" 
("Mundarija") kitobi shia mualliflari haqida dastlabki to‘liq ma’lumotni beradi. T. nomi va 
asarlari hoz. Eronda juda qadrlanadi. Tehronda T. tavalludining 1000 yilligi tantanali 
nishonlandi.