Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
37
 
 
AUZA’IY, Abu Amr Abdurrahmon ibn Amr (707-774) - ilohiyotshunos, faqih, auza’iylik 
mazhabi asoschisi. Baalbak sh.da tug‘ilgan, Makkada-Ato ibn Abi Rabaldan, Madinada - 
Muhammad az-Zuhriydan, Basrada - Vosil as-Salamoniydan saboq olgan. Suriyaga 
qaytib, Damashqda yashagan, davlat xizmatida bo‘lgan, so‘ngra Qur’on ilmlaridan dars 
bergan. 750 y. Suriyani zabt etgan abbosiylar qo‘shini qo‘mondoni Abdulloh ibn Ali bilan 
janjallashib qolgan A. uning ta’qib etishidan qochib Basraga, ustozi Vosil as-Salamoniy 
huzuriga ketishga majbur bo‘lgan. Yangi sulola bilan yarashgach, A. Suriyaga qaytib, 
Bayrutda joylashgan va umrining oxirigacha shu yerni tark etmagan. Uning qabri 
hozirgacha ziyoratgoh hisoblanadi. A. Suriyaning imomi deb tan olingan, bu yerda uning 
izdoshlaridan alohida mazhab shakllangan. Uning tarafdorlari fikricha, huquq (fiqh) 
manbai faqat Qur’on va sunna bo‘lib, ulardagi ko‘rsatmalar hech qanday talqinsiz, 
o‘zgarishsiz aynan qabul qilinishi lozim bo‘lgan. Bu mazhab 9-a.gacha Suriya va 
Andalusiyada tarqalgandi. Suriyada uni shofi’iylik mazhabi, Andalusiyada esa -molikiylik 
mazhabi siqib chiqargan. Lekin A.ning qarashlari tizimi izsiz yo‘qolmagan, zero uning 
shogirdlari orasida Sufyon as-Savriy (777-778 y. v.e.) va Molik ibn Anas (795 y.v.e.) - 
ikki mazhab asoschilari bo‘lgan. Molik ibn Anas orqali A.ning qarashlari ash-Shofi’iyga 
ta’sir o‘tkazgan, u esa o‘z navbatida Ahmad ibn Hanbal qarashlarining shakllanishiga 
ta’sir qilgan.  
 
 
AFG’ONIY, Muhammad ibn Safdor Jamoliddin (1839-1897) - diniy-siyosiy arbob. 
Kobulda diniy, Hindistonda dunyoviy bilim olgan. Hayotining ko‘p qismi muhojirlikda 
kechgan. Islom dinini isloh qilish va musulmon olamini islom bayrog‘i ostida birlashishga 
qilgan da’vatlari bilan tanilgan. 1871-79 ylarda Misr ijtimoiy-siyosiy hayotida faol 
qatnashgan. Istibdodni tanqid qilib, konstitutsiyaviy tuzum o‘rnatish uchun kurashgan. 
Islom dinining ma’naviy-axloqiy aqidalariga asoslangan ijtimoiy tenglik va adolat 
g‘oyalarini targ‘ib qilgan. Isyon ko‘tarishga undagani uchun hibsga olinib, Misrdan 
chiqarib yuborilgan. Politsiya nazoratida Kalkutta va Haydarobod (Hindiston)da 
yashagan. 1883 y.dan Yevropa (London, Parij)da istiqomat qilgan. Abdu Muhammad 
bilan birga gazeta nashr etgan. Ko‘p o‘tmay mustamlakachi davlatlarga nisbatan 
kelishuvchilik mavqeini egallagani uchun u bilan aloqasini uzgan. Eron, Rossiya, Iroqda 
bo‘lgan. Inqilobiy millatparvar doiralar bilan hamkorlik qilgan. 1892 y.da Turkiyaga 
qaytgan va shu yer (Istanbul)da vafot etgan. 1944 y.da hoki Kobulga olib kelingan. Dafn 
etilgan joyiga dahma qurilgan.