Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
VOSIL ibn ATO, Abu Huzayfa al-G’azzol (699-748) - mu’taziliylar oqimi asoschilardan 
biri. Madinada tug‘ilgan, so‘ng Basraga ko‘chib o‘tgan, bu yerda Hasan al-Basriy 
to‘garagining faol ishtirokchisiga aylangan. Gunohi kabira qilgan kishi holati haqida 
Hasan al-Basriy bilan ixtilofda bo‘lgani tufayli V.i.A. bir guruh maslakdoshlari bilan 
to‘garakni tark etgan va bu bilan mu’taziliyaga asos solgan. O’z ta’limotini tarqatish 
uchun xalifalikning barcha viloyatlari - Mag‘rib, Xuroson, Yaman, Jazira, Armanistonga 
targ‘ibotchilarini jo‘natgan. Uning targ‘ibotchilari ayni vaqtda umaviylarga qarshi 
tashviqot ishlari ham olib borishgan va bu bilan umaviylar sulolasining ag‘darilishiga 
imkon yaratganlar. V.i.A. Allohni inson ko‘rinishida tasavvur etilishiga qarshi bo‘lgan. U 
Qur’ondagi tegashli iboralarni majoziy ma’noda talqin etgan. Xususan, "o‘z qo‘ling bilan 
yarat" degan ibora uning fikricha, "o‘z hukming bilan" deganidir, bu xuddi qo‘l kaftlarini 
ochiq holdaligi saxiylikning ramziy belgisi, yopiqdiga esa - xasislikni ifoda etgani kabi. 
V.i.A. ko‘plab asarlar yozgan, uning "as-Sabil ila ma’rifat al-haqq" Haq(Alloh)ni tanish 
yo‘li asari musulmon fiqhi tarixida nihoyatda muhim o‘rin tutadi. V.i.A. birinchi bo‘lib 
haqiqat (al-haqq)ni bilishning 4 usuli (vujux)ni aniklab bergan: Kitob (kitob natiq), 
yakdil qabul qshshngan sahih hadis (xabar mujtamo alayhi), aqliy dalil (hujjat aql) va 
jamoaning yakdil fikri (ijmo’ min al-umma). Bu tamoyillar musulmon huquqini ishlab 
chiquvchilar (xususan, ash-Shofi’iy) tomonidan fiqhning 4 manbai (usul)ni belgilashda 
juda qo‘l kelgan.  
 
 
VUJUD (arab. - "borlik", "bo‘lishlik", "mavjudlik") - tasavvufda. Allohning borligi 
haqidagi aqida. Allohning bor bo‘lishi o‘z-o‘zidan zarurligi "vojib ul-vujud" deb ataladi. 
Allohdan boshqa mavjudotlar esa, "mumkin ul-vujud" deb nomlanadi. Ya’ni, bu 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
309
mavjudotlar Alloh tomonidan yaratilishi ham, yaratilmasliga ham mumkin bo‘lgan 
narsalardir. 
 
 
VUZU’ (arab. - yuvinish, tahorat) - islom an’anasida maxsus poklanish ibodati. 
Namozdan oldin yuz, qo‘l va oyoqni yuvish, boshga mash tortish, tahoratning yengil 
shakli, ya’ni kichik tahorat. Butun tanani boshdan-oyoq yuvish esa, katta tahorat (g‘usl) 
hisoblanadi. Zero, islomda tahoratsiz namoz o‘qish, Qur’onni ushlash mumkin emas.