Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
AL-ILOHIYLAR - q. Ahli haq. 
 
 
ALIXONTO’RA Shokirxo‘ja o‘g‘li (taxallusi Sog‘uniy; 1885.21.3, To‘qmoq- 1976, 
Toshkent) din va davlat arbobi, ulamo, tarjimon. Taxallusi tug‘ilgan shahrining qisqa 
nomi - Bolasog‘un bilan bog‘liq. Arabiston (Madina)da va Buxoro madrasalarida tahsil 
olgan. Chor ma’muriyatining yerli aholini mardikorlikka olish siyosatiga qarshi chiqqanligi 
uchun podsho maxfiy politsiyasi ta’qibida bo‘lgan. 1916 y. siyosiy muhojir bo‘lib Qashqar 
(Xitoy)ga ketgan. Omma orasida hurriyat uchun kurash g‘oyalarini targ‘ib qilganligi 
sababli 1937 y. Xitoy ma’murlari tomonidan hibsga olinib, umrbod qamoq jazosiga hukm 
etilgan. 1941 y. ozod qilingan. 1944 y. Sharqiy Turkiston jumhuriyati e’lon qilinib, A. 
Muvaqqat inqilobiy hukumat raisligiga saylangan. Milliy qo‘shin tashabbuskori bo‘lgan va 
unga qo‘mondon etib tayinlangan. 1946 y.dan umrining oxirigacha ilmiy, ijtimoiy 
faoliyatini davom ettirgan. Ahmad Donishning "Navodir ul-vaqoe", Darvish Ali 
Changiyning "Musiqa risolasi", shuningdek, "Temur tuzuklari" kabi asarlarni tarjima 
qilgan. A.ning "Devoni Sog‘uniy" she’riy to‘plami, "Tarixi Muhammadiy", "Shifo ul-ilal" 
("Xastaliklar davosi") va b. asarlari bor. "Tarixi Muhammadiy" (yoki "Muhammad tarixi" 
asarini A. 1959 y. yozib tugallagan, lekin u muallif vafotidan keyin chop etilgan (1991 va 
1997). Asar 2 kitobdan iborat, unda Muhammad (sav)ning islom dini vujudga kelishi va 
rivojlanishidagi xizmatlari mufassal yoritilgan, din yo‘lida qilingan g‘azotlar, islom 
diplomatiyasi, g‘oyalari, amaliyoti va yutuqlari tahlil etilgan, Muhammad (sav)ning 
shaxsiy va oilaviy hayoti, payg‘ambarligini tasdiqlovchi mo’jizalar bayon qilingan. A. 
tarixiy me’morlik obidalari va qad. qo‘lyozmalarni saqlab qolishda jonkuyarlik qilgan. 
Toshkentdagi Shayx Zayniddinbobo qabristoniga dafn etilgan. 
 
 
ALLOH (arab. "al-iloh" - ilohiy kuch, turkiy xalqlarda, xususan, o‘zbeklarda - Tangri, 
fors-toj. Xudo, Yazid), Olloh - islom dinida butun mavjudotni yaratgan oliy ilohiy kuch; 
xudoning nomi. Odatda A.ga Taolo (ulug‘, oliy), Taboraka va taolo, Jalla jalalahu, karim, 
buzurg, Parvardigori olam kabi sifatlar qo‘shib aytiladi. Islom diniga binoan A. - 
yakkayu-yagona xudo, olamning yaratuvchisi va qiyomat kunining egasi. U Muhammad 
payg‘ambar (sav)ni insoniyatga o‘zining so‘nggi elchisi sifatida yuborgan. Islomning eng 
asosiy talabi hisoblangan kalimai shahodat "La iloha illalohu Muhammadur rasululloh" 
("A.dan boshqa iloh yo‘q, Muhammad - A.ning payg‘ambari"), deb uqtiradi. Islomga 
ko‘ra, Qur’on Muhammad (sav)ga farishta Jabroil (as) orqali yuborilgan A.ning so‘zidir. 
Qur’oni karimda A.ning yagonaligi va buyukligi juda ko‘p bor ta’kidlanadi. 112-Ixlos 
surasida: "...U - Alloh Birdir (ya’ni Uning hech qanday sherigi yo’qdir. U yakka-yu 
yolg‘izdir). A. (barcha hojatlar bilan) ko‘zlanguvchidir (ya’ni barcha hojatlar Undan 
so‘raladi, ammo U hech kimga muhtoj emasdir). U tug‘magan va tug‘ilmagandir (ya’ni 
A.ning o‘g‘il-qizi ham, otasi-onasi ham yo’qdir. U azaliy va abadiy zotdir). Va hech kim U 
zotga teng emasdir", deyilgan. Shuningdek, Qur’onda doimo A.ning mukammalligi, 
qodirligi va ulug‘ligi haqida gapiriladi. A. "aliym", ya’ni biluvchidir, u bo‘lib o‘tgan 

---

Islom Ensiklopediyasi