Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
213
Agarda na dalillar, na guvoxlarning ko‘rsatmalari tomonlardan birining haq ekanini 
isbotlay olmasa, tomonlar qasam ichiriladi, bunda ayblovchi tomon birinchi bo‘lib 
qasamyod qildiriladi. Bordi-yu, mana shu barcha imkoniyatlar ham samara bermasa, 
tsa’volar isbotlanmasa, jarayon to‘xtatiladi. Agarda ayblovchi tomon jarayondan so‘ng 
qo‘shimcha dalillar topgudek bo‘lsa, u yangi jarayonni boshlashi mumkin bo‘lgan. Hozirgi 
davrda bunday sud jarayonlari, asosan, urf-odatni buzish bilan bog‘liq, oilaviy va ba’zi 
mulkiy munosabatlar (merosxo‘rlik va mulk gaqsimoti, vasiylik, topshiriq, mahr to‘lash 
ustidan nazorat va b.)ni ko‘ruvchi diniy sudlardagina olib boriladi. Murakkab zamonaviy 
usullarni qo‘llash bilan bog‘liq tekshiruvni talab qiluvchi barcha ishlar diniy sudlar 
tomonidan ko‘rilmaydi.  
 
 
MUHOSIBIY, Abu Ali al-Horis ibn Asad al-Anaziy (taxm. 781-857) - bag‘dodlik 
ilohiyotchi, so’fiylikning birinchi nazariyotchilaridan biri. Basrada tug‘ilgan. Hadislar va 
fikxni mashhur alloma Yazid ibn Horun (821 y. v.e.)dan va Abu Ishoq al-Kurashiy degan 
shaxsdan o‘rgangan. Yoshligida Bag‘dodga ko‘chib o‘tib, o‘qishni mustaqil davom 
ettirgan. U zohidona turmush kechirgan, otasi qoldirgan katta merosdan voz kechgan, 
zero, u mutaziliylarning "inson irodasi erkinligi" haqidagi ta’limoti tarafdori bo‘lgan. 
M.ning taqvodor va bilimdonligi unga katta shuhrat keltirgan va uning atrofida ko‘plab 
shogirdlar to‘planishiga olib kelgan. Biroq, taxm. 846 y. Ibn Hanbalning o‘zi 
boshchiligida hanbaliylarning unga qilgan quvginlari oqibatvda u o‘z va’zlari va darsini 
to‘xtatishga majbur bo‘lgan. 
Uni bid’atda ayblashgan va Bag‘dodni tark etishga majbur qilishgan. U qolgan umrini 
butunlay darveshona hayot kechirib, har qanday ijtimoiy faoliyatni to‘xtatgan, 
qashshoqlikda vafot etgan. 
M. ("Qalblar va xotiralar") asarida so’fiylik "psixologiyasi"ning asosiy qoidalarini ta’riflab 
bergan. Shaxs o‘z-o‘zini kamolotga yetkazishining asosiy vositasi o‘z-o‘zini kuzatuv va 
o‘zini nazorat qilishi (muroqaba va muhosaba) deb bilgan. Laqabi Muhosibiy shundan 
olingan, ya’ni "o‘zini-o‘zi nazorat qiluvchi, o‘ziga-o‘zi hisob beruvchi". M. 30 dan ziyod 
asar yozgan, ulardan mashhurlari "Kitob ar-ri’aya li-huquq Alloh" ("Allohning haqlariga 
rioya qilish"), "Kitob at-tavahhum" va "Kitob al-ba’s va-n-nushur" ("Qayta tirilish va 
yig‘ilish kitobi"), so’fiylikka qadam qo‘yganlar uchun o‘gitlar sifatida "Kitob al-vasaya" 
("Tavsiyalar kitobi") va b. 
M. Bag‘dodning mashhur so’fiylari an-Nuriy (907 y. v.e.) va al-Junayd (910 y. v.e.) va 
b.ning ustozi bo‘lgan. Uning qarashlarini al-G’azoliy qabul qilib, ularni yuqori baholagan. 
"Kitob ar-ri’aya" butun musulmon olamida keng mashxur bo‘lib, uni muridlar uchun 
"shart bo‘lgan adabiyotlar" sifatida tavsiya etishgan.