Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
MAHDIY (arab. - Alloh tomonidan to‘g‘ri yo‘lga yetaklanuvchi) - islomda zamona oxir 
bo‘lganda yerga qaytib kelib adolat o‘rnatadi, deb tasavvur etiladigan payg‘ambar. 
Shialikda M.ga e’tiqod qilish katta o‘rin egallagan.  
 
 
MAHDIYLIK - zamona oxir bo‘lishi va Imom Mahdiyning kelishi haqidagi diniy ta’limot. 
Zamona oxir bo‘lganda "yashiringan imom" yerga qaytib kelib, adolatli tuzum o‘rnatadi, 
degan e’tiqod dastlab shialar o‘rtasida kelib chiqqan. Keyinchalik bu ta’limot sunniylarga 
ham o‘tgan. Islom mamlakatlarida M. g‘oyalaridan ayrim davlatga qarshi harakatlarning 
rahnamolari ham foydalangan. Mas., Eronda bobiylar qo‘zgolonining boshlig‘i Ali 
Muhammad (q. Bob) va 1881 y.da Sudanda dehqonlar va ko‘chmanchilarning isyoniga 
rahbarlik qilgan Muhammad ibn Axmad (1848-85) va b. o‘zlarini al-Maadiy deb e’lon 
qilgan.  
 
 
MAHMAL (mihmal, mahmil) - keng ma’noda tuyaning ustiga o‘rnatilgan taxtiravon; 
unda boy sayyoxdar, odatda ayollar olib yurilgan. M. ash-sharif, yoki oddiy M. – 
hashamatli bezatilgan bo‘sh taxtiravon, muqaddas shaharlar Makka va Madina (al-
Xaramayn) ustidan siyosiy homiylik ramzi. 1266 y.dan va tanaffuslar bilan 1952 y.gacha 
bir qator musulmon davlatlari (Misr, Iroq, Suriya, Yaman) Makkaga hajga 
yuborilayotgan asosiy hojilar karvoni qatorida M.ni ham qo‘shib jo‘natganlar. 
Bu an’ananing paydo bo‘lishi mamluk sultoni Beybars (1260-1277)ning Bag‘dodni 
mo‘g‘ullar tomonidan bosib olinganidan so‘ng (1258) xalifaning ayrim imtiyozlariga 
merosxo‘r bo‘lishi, Misr va Yaman bilan raqobatda (1258-1282) kisva jo‘natish huquqini 
qo‘lga kiritishga intilishi bilan bog‘liq. Bu amaliyotga rioya etish, u yoki bu mamlakat 
tomonidan Makkaga M. jo‘natishdan bosh tortish davlatning qudrati yoki siyosiy 
obro‘sining oshgani yoki zaiflashganini, musulmon hukmdorlariningo‘zaro raqobatini aks 
etgirgan. An’ana bir necha bor vahhobiylarning qarshiligi tufayli to‘xtab qolgan. 
Musulmon xalqlari orasida M. - haj marosimlarini bajarishni ifodalovchi eng muqaddas 
ramzdir. M. alohida tuya yoki maxsus vagonda tashilib karvonning markazi bo‘lib xizmat 
qilgan. M.ni Makkaga jo‘natish, u yerda uni shaharning ko‘zga ko‘rinarli yeriga, so‘ngra 
uni Arafot tog‘i etagiga o‘rnatish, M.ni xojilar karvoni bilan qaytib kelishi xalq bayramiga 
aylanib ketgan. M. - baraka keltiruvchi deb hisoblangan. M. jo‘natish amaliyoti bekor 
qilingandan keyin u bilan bog‘liq udumlar xotiradan o‘chib bormoqda. 
 
 
MAHR (turkcha mehr; sinonimi sadoq) - teng huquqli nikoh (zavoj) tuzilgan paytda 
xotiniga ajratib beradigan mulk. M. to‘lash - shunday nikohning asosiy sharti bo‘lib, 
nikoh munosabatlari uchun xotinga to‘lanadigan haq sifatida qaraladi. M. faqat xotinga 
tegashli bo‘lib, xotinning eri vafot etsa yoxud eri taloq etib beva qolgudek bo‘lsa, uni 

---

Islom Ensiklopediyasi