Microsoft Word ihyo zakot ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 

26

emas. Kim shunga o‘xshagan narsalarning mulohazasini yaxshilab qilsa, shayton undan 

ojiz qoladi. Illo, amaj ko‘p, nasibasi kam bo‘yicha qoladi. 

Oshkor etish tomoniga kelsak, beruvchining qalbi xush bo‘lgani uchun shunday 

qilishga boshqalarni undash borligi uchun va boshqalarning oldida oluvchini shukr 

etishda mubolag‘a qilishini ko‘rsatish borligi uchun ta’b unga moyil bo‘ladi. Bu ham 

botinga ko‘milgan tuzalmas darddir. Shayton diyonatli kishiga mana shu razolatni sunnat 

ko‘rinishida targ‘ib qilish bilangina kuchi yetadi. Unga: «Shukur sunnatdandir, maxfiylik 

esa riyodandir», deydi. Unga zikr qilgan ma’nolarimizni oshkor berishga majburlash 

uchun tizib tashlaydi. 

Buning me’yori va toshi-tashakkur aytishga nafsining mayli qandayligiga boqmog‘idir. 

Bu beruvchiga va berishga rag‘bati bor kishiga xabar yetmagan holatda, hamda tuhfani 

oshkor qilishni yomon ko‘radigan va maxfiylikka qiziqadigan jamoat oldida bo‘lmog‘i 

lozimdir. Ularning odatlari maxfiy etib, rahmat aytmaydiganlarga berish edi. Agar bu 

holatlar uning nazdida barobar bo‘lsa bilsinki, demak, uning niyati tashakkur va ne’matni 

so‘zlashdagi sunnatni qoyim qilishdir. Aks holda, u mag‘rur - aldangandir. 

So‘ng niyati tashakkur etishdagi sunnat ekan beruvchining haqqini ado etishdan 

g‘aflatda qolmasin. Boqsinki, agar u tashakkurni va ovoza bo‘lishni yoqtiradiganlardan 

sanalsa, u bergan sadaqayi-maxfiy etmog‘i va rahmat aytmasligi lozim bo‘ladi. Chunki 

uning haqqini ado etish unga zulmga yordam bermaslik edi. Uning tashakkur istashi 

zulmdir. 

Agar uning holidan tashakkurni sevmasligi va uni maqsad qilmasligi ma’lum bo‘lsa, 

shunda tashakkur aytadi va sadaqasini oshkor qiladi. Shuning uchun ham Rasululloh 

(s.a.v.) ham oldilarida maqtalgan kishi to‘g‘risida: «Uning bo‘yniga urdinglar, agar buni 

u eshitganda najot topmasdi», dedilar (Muttafaqun alayh). Shu bilan birga u zot (s.a.v.) 

bir qavmni iymonlariga ishonganlari va bu hol ularga zarar bermasligi, balki yaxshilik 

yo‘lidagi rag‘batlari yanada ziyoda bo‘lishini bilganlari uchun yuzlariga maqtardilar. 

Ulardan biri haqida: «U badaviylarning sayyididir», desalar (Anbariy va Tabaroniylar 

rivoyati), boshqa o‘rinda: «Agar sizlarga bir qavmning ulug‘i kelsa, uni ikrom qilinglar» 

(Sha’biy sahih sanad bilan mursal holda rivoyat qildilar), deydilar. Bir odamning gapini 

eshitib hayratlanganlarida: «Albatta bayonda sehr bordir» (Buxoriy rivoyati), dedilar. 

Yana aytadilar: «Agar biringizga bir birodarining yaxshiligi ma’lum bo‘lsa, buning 

xabarini unga bersin, chunki bu uning yaxshilikka rag‘batini ziyoda qiladi» (Doriqutniy 

rivoyati),  «Agar mo‘min maqtalsa, qalbida iymon o‘ladi» (Tabaroniy zaif sanad bilan 

rivoyat qilgan). Savriy aytadilar: «Kim o‘zini bilsa odamlarning maqtovi zarar 

bermaydi». 

Bu ma’nolarning daqiqidir. Qalbining rioyasini qilgan kishi bularni mulohaza etadi. Bu 

noziklikka beparvo bo‘lib qilingan a’zolarning amallari shaytonga kulgidir. Chunki bunda 

mashaqqat ko‘p bo‘lib, foyda kamdir. «Bir masalani bilmog‘im bir yillik ibodatdan 

afzaldir», degan ma’no mana shunga o‘xshash ilm haqida aytilgandir. Zero, bu ilm bilan 

umr ibodati jonlanadi. Va jaholat bilan o‘lib, ishdan chiqadi. 

Xullas, ko‘pchilik ichida olib, yashirin holda qaytarib berish yo‘llarning eng yaxshisi va 

tinchidir. Kishi naqshu-bezaklarga qiziqmasligi kerak. Illo, ich va tash barobar bo‘ladigan 

darajaga yetishguncha ma’rifatni kamolga yetkazish lozim. Bu esa gapirilaveradi-yu, 

lekin ko‘zga ko‘rinmas falsafa toshidir. (U - o‘rta asr alximiklariga ko‘ra, har qanday 

ma’danni oltinga aylantira oladigan tosh). Allohdan chiroyli yordam va muvaffaqiyat 

so‘raymiz.