Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
18
Ahmad va Tabaroniy rivoyatlari). Boshqa rivoyatda «Qaysinisi u bilan ketsa» bo‘lib 
kelgan. Alloh taolo aytadi: 
«Taqvo qilguvchi zotlarni qachon shayton tomonidan biron vasvasa ushlasa, 
(Allohni) eslaydilar-da, bas, (to‘g‘ri yo‘lni) ko‘ra boshlaydilar»
(A’rof surasi, 201-
oyat). 
Alloh taolo qalbning jilosi va ochiqligi zikr bilan hosil bo‘lishini va yana bunga faqat 
taqvodorlargina erishishini aytdi. Taqvo zikr eshigidir, zikr kashf eshigidir, kashf esa 
katta zafar eshigidir va u Alloh taologa yo‘liqish bilan bo‘ladigan zafardir. 
Qalbning xususan ilmlarga qo‘shilgandagi holati bayoni
Bilingki, albatta ilmning o‘rni qalb, ya’ni hamma a’zolarning tadbirini qilib turuvchi ilohiy 
ne’matdir. Butun a’zolar qalbga itoatda bo‘lib, uning xizmatini qiladilar. Qalb 
ma’lumotlarga bog‘liqlikda turli-tuman narsalarning suratlariga bog‘liq oynaga o‘xshaydi. 
Albatta turli-tuman narsalar bir suratdir va o‘sha suratning misli oynaga muhrlanib, 
unda namoyon bo‘ladi. Shuningdek, har bir narsaning haqiqati mavjud bo‘lib, o‘sha 
haqiqatning ham surati bor. Bu surat qalb oynasida aks etib, unda ravshanlashadi. 
Albatta oyna boshqa, shaxslarning surati boshqa, uning o‘xshashi oynada hosil bo‘lmog‘i 
boshqa, bu uch xil ishdir. Shu singari u yerda (qalbning bog‘liqligida) uchta ish bor. 
Ya’ni, narsalarning haqiqati va haqiqatlarning o‘zi qalbda hosil bo‘lib, unda nomayon 
bo‘lmoqligi. Olim - narsalar haqiqatining misollari tushadigan qalbdan iborat, ma’lumot 
narsalarning haqiqatidan iborat, ilm esa oynada misollarning hosil bo‘lishidan iboratdir. 
Albatta ushlashlik qo‘lga o‘xshash ushlovchini va qilichga o‘xshash ushlanadigan narsani 
hamda qilich bilan qo‘lning o‘rtasida qilich qo‘lda tutilishi bilan bo‘lgan bog‘liqlikni talab 
qiladi va «ushlash», deb nomlanadi. Shuningdek, ma’lumotning misoli qalbga yetganda 
«ilm», deb ataladi. Haqiqat ham, qalb ham batahqiq mavjud edi, lekin ilm hosil 
bo‘lmagan edi. Chunki ilm haqiqat qalbga yetganidan keyin hosil bo‘ladi. Shuningdek, 
qilich ham, qo‘l ham mavjud, lekin qilich qo‘lda bo‘lmaganligi uchun «olish, ushlash» 
ismi bo‘lmadi. Ha, ushlash qilichning ayni o‘zi qo‘lga yetishidan iboratdir.
Ma’lumotning ayni o‘zi hosil bo‘lmaydi. Bas, bir kishi olovni bilsa, olovning ayni o‘zi 
qalbda hosil bo‘lmaydi, balki uning haddi va suratiga muvofiq keladigan haqiqati hosil 
bo‘ladi, buni oynaga o‘xshatish yaxshiroqdir. Chunki insonning ayni o‘zi oynada hosil 
bo‘lmaydi, balki unga muvofiq misol hosil bo‘ladi. Xuddi shuningdek, ma’lumotlar 
haqiqatiga to‘g‘ri keladigan misollarning qalbda hosil bo‘lmoqligi ilm, deb ataladi. Albatta 
oynada quyidagi besh xil ish sababli surat ko‘rilmaydi: 
Birinchi - oyna shaklining ishlov va shakl berilib, sayqallashtirishdan oldingi temirning 
javhariga o‘xshash nuqsoni uchun. 
Ikkinchi - agar shakli mukammal bo‘lsa ham, lekin uning iflosligi, zanglaganligi va kirligi 
uchun. 
Uchinchi - oyna suratdan boshqa tomonga burib qo‘yilgani, ya’ni surat oynaning 
orqasida bo‘lgani uchun. 

---

Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy