|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
144
ham xuddi shunday ishonardi. Faqat bir marotabagina so‘qir qismat uni tiz cho‘kishga majbur qildi,
pushaymonlik o‘tida qovurdi, va shundan boshlab u shubhalarning zil, alamli yuki nima ekanligini
bildi...
V
Gulimxonning avvalgi eri marhum Ernazar bilan to u nobud bo‘lgungacha uch yil birga ishlashgan
edi. So‘z yo‘q, xo‘p ishchan yigit, o‘ziga puxta edi — Bo‘stonning brigadasiga xuddi mana shunday
odam kerak edi. Ernazarning o‘zi ish so‘rab keluvdi, shundan boshlab, birga baqamti ishlab ketishdi.
Kuz payti edi, bir kuni u Bo‘stonni yo‘qlab kelib qoldi. O’shanda Bo‘stonning otari qish tushguncha
Beshkungayda turgan edi. Maslahatga kelgan edim, dedi. Choy ichib o‘tirib, gaplashib oldilar. Duch
kelgan odam bilan ishlash jonga tegdi, deb shikoyat qildi Ernazar. Qancha harakat qilma, agar katta
cho‘ponning ixtiyori o‘zida bo‘lmasa, foydasi yo‘q. Umr o‘tib ketyapti, ikkita qizim bo‘y yetib qoldi,
erta-indin turmushga berish kerak, vaqtning oqar suvday o‘tishini ko‘r, jonimni jabborga berib
ishlayman, lekin boshim qarzdan chiqmaydi, uy soldim, uy qurishning o‘zi bo‘ladimi, sizning qo‘l
ostingizda ishlasam, Bo‘ske, (uni hurmat qilib shunday deb chaqirdi),— yashirishning nima hojati bor,
ishlash ham mumkin, tishlash ham. Jun topshirsang, et topshirsang, qo‘zi olsang, hammasiga, Bo‘ske,
sizda mukofot chiqadi, qo‘ling pul ko‘radi-ku, ishqilib. Shuning uchun oldingizga iltimos bilan keldim,
agar rozi bo‘lsangiz, direktor bilan gaplashib ko‘ring, meni sizga o‘ng qo‘l, birinchi cho‘pon qilib
o‘tkazsin. O’zingiz ham bilasiz, yerga qaratib qo‘ymayman, aks holda buki gapirib ham o‘tirmasdim...
Bo‘ston Ernazarni ilgaridan bilardi. Nima qilmasin, bir sovxozning odamlari. Buning ustiga
Gulimxon xotini Orzigulning uzoq qarindoshlaridan edi. Hullas, o‘z odami. Lekin qanday bo‘lmasin,
Bo‘ston Ernazarga darhol ishondi va keyin hech qachon bundan afsus chekkani yo‘q.
Hammasi mana shundan, shu jo‘ngina turmush voqeasidan boshlandi.
Ular tez til topib, chiqishib ishlab ketdilar. Chunki Ernazar ham xuddi Bo‘stonday o‘z ishining
tug‘ma egasi edi. Lekin shu bilan birga boshqa ba’zi birovlarning nazarida g‘irt tentakning o‘zi: ya’ni
sovxozga tegishli mol-holga xuddi o‘z shaxsiy moliday qarardi. Esi pastmi, nima balo? Boshqa ishlar
ham tamomila hamin-qadar edi — xuddi o‘zi uchun qilayotganday o‘lib-tirilar, sovxozning nafi uchun
kuyib-pishardi. Mehnatsevarlik Ernazarning qon-qoniga singib ketgandi. Tabiatan o‘zi shunday edi.
Lekin hayot urinishlariga bu xislatini yanada pishitgan edi. Bu fazilat hamma xalqlarga xos, u hamma
odamlarda tabiiy bo‘lishi kerak, faqat birovlar o‘zida bu fazilatni o‘stirib, kuchaytirib boradi, boshqalar
esa yo‘q. Mundoq kallani joyiga qo‘yib o‘ylab qarasang, dunyoda qanchadan-qancha yalqov
ishyoqmaslar — kattalar, yoshlar ichida ham, erkaklar, xotin-qizlar ichida ham bor. Qanchadan-qancha
baxtsizliklar va bechorachiliklar hammasi har qachon, hamma zamonlarda faqat va faqat tanballikdan
yuzaga chiqqanligi hamda yuzaga chiqaverajagini odamlar xuddi tushunmaydiganga o‘xshaydilar.
Lekin Bo‘ston bilan Ernazar mehnat desa, o‘zini tomdan tashlaydigan, bir-birlariga juda yaqin odam
edilar. Shuning uchun jonni jonga suqib deganday, ahil ishlashar, bir-birlarini so‘zsiz tushunishar,
ko‘ngillaritsi topar edilar. Ammo hayot ekan, chamasi, xuddi mana shuning o‘zi ularning hayotlarida
tuzatib bo‘lmasdek bir hollarni yuzaga chiqardi...
Darvoqe, bu aslida shundaymi yoki shunday emasmi, yana ne bilaylik...Gap shundaki, oilaviy
ishlab chiqarish brigadalari paydo bo‘lmasdan ancha avval Bo‘ston O’rkunchiev xuddi oldindan
nimanidir sezganday qulay payt keldi deguncha o‘ziga, to‘g‘rirog‘i, o‘zining brigadasiga doimiy
foydalanish uchun yer ajratib berishlarini talab qilgani qilgan edi. Cho‘poncha odmiroq til bilan bayon
etilgan, ammo ayrim qotib qolgan rasmiyatchilar nazarida g‘ashga tegadigan ushbu talabdan murod-
maqsad shu ediki, koshkiydi, o‘zimning yaylovim, o‘tloq-maydonlarim bo‘lsa, koshkiydi, o‘zimning
suruv va otarlarim bo‘lsa, ularga tomingdan chakka o‘tib yotsa boshi og‘rimaydigan xo‘jalik mudiri
emas, shaxsan o‘zim javob bersam, podalarni bosh oqqan tomonga haydab yurmay, tog‘dagi o‘z yozgi
yaylovlarimda boqsam, o‘sha o‘tloqlar boshqa birovga emas, mening o‘zimga biriktirib qo‘yilsa,
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
