|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
119
chopay desa ahvol bundoq!
Ertalab, kun g‘ira-shira yorisha boshlagan payt bo‘rilar ohista o‘z inlariga yaqinlashib keldilar.
Oldin Akbara borar, tungi qocha-qochdan qorni ich-ichiga kirib ketgan, xo‘mraygan kallador
Toshchaynar uning orqasidan oqsoqlanib qadam bosardi. Eski qadrdon joylari kimsasiz huvillab yotar,
odamlar kechasi allaqayga g‘oyib bo‘lgan edilar. Lekin jondorlar bu yerda agar ta’bir joiz bo‘lsa, xuddi
mina ko‘milganday, ehtiyotkor, hurkak qadam bosishardi... Har qadamda ular yot-yovuq narsalarga
duch kelishardi: o‘chgan gulxan, bo‘sh tunuka idishlar, singan, sinmagan, qo‘lansa hid taratib yotgan
shishalar, mashina g‘ildiraklarining izi o‘rnida qolgan rezinka va temir islari. Bulg‘ab tashlangan bu
yerni butqul tark etmoq niyatida bo‘rilar jar yoqasi bo‘ylab keta boshladilar. Shunda birdan Akbara
o‘zini sapchib chetga oldi va turgan joyida qotib qoldi — odam! Undan ikki qadam narida qo‘llarini
yozib, boshini solintirgan odam saksovulga osilib turardi. Akbara o‘zini butalar orasiga otdi,
Toshchaynar uning ortidan hatladi. Daraxtdagi odam qimir etmasdi. Shamol shoxlar oralab chiyillar,
odamning oq manglayiga tushgan sochlari o‘ynardi. Akbara yerga qapishdi, hamla qilishga hozirlandi.
Uning ro‘parasida barcha maxluqlar ichra eng dahshatlisi, ularning boshiga shuncha kulfatlarni solgan
qattol dushman turardi. Akbara qahr bilan o‘zini andak orqaga oldi. U shiddat bilan sakramoqchi,
odamning bo‘g‘ziga o‘tkir tishlarini botirmoqchi edi. Shunda oxirgi damda bo‘ri bu odamni tanidi.
Lekin qachon, qaerda ko‘rgan edi uni? E, bu o‘sha g‘alati odam-ku, yozda nashapoyaga borganlarida
duch kelgan, bolalari bilan erkalab o‘ynashmoqchi bo‘lgan, Akbara hamla qilib sakragan va uni ayab,
ustidan oshib nariga o‘tgan. O’shanda u qo‘rqib ketib, yerga o‘tirib qolgan, yuzini qo‘llari bilan
berkitgan edi. Akbara uning hayrat va qo‘rqinchda katta-katta ochilgan ko‘zlarini esladi. Shilingpocha
bo‘lib, cho‘lga tiraqaylab qochgandi o‘shanda... Mana endi, o‘sha kimsa pastak saksovulda qanotlari
tarvaqaylagan qush kabi g‘alati osilib turibdi. U tirikmi, o‘likmi, bo‘ri bilolmadi. Odam qimirlamas,
hech qanday sas chiqarmas, boshi yon tomonga qiyshayib tushgan, og‘zining bir chetidan qon sizib
oqardi. Toshchaynar odamga tashlanmoqchi edi, Akbara uni nari itardi. U odamga yaqinlashib, uning
yuziga tikilib qaradi va ohista uvlab yubordi: halok bo‘lgan bolalari yodiga tushdi. Hayot esa
Mo‘yinqumda to‘s-to‘polon, abgor bo‘ldi. Kimga yig‘lasin, kimga arz qilsin, axir? Bu odam unga hech
yordam berolmaydi. Uning hayot shami so‘nib boryapti, lekin hali joni butkul chiqmagan edi. Odam
shishib ketgan qovoqlarini bazo‘r ko‘tardi va sekin uv tortayotgan bo‘riga qarab pichirladi:
— Keldingmi...— so‘ng uning boshi shilq etib tushdi.
Bu uning oxirgi so‘zi edi.
Shu dam motor shovqini eshitildi. Cho‘l betida yuk mashinasi ko‘rindi. U tobora yaqinlashib kelar,
kabinasining oynalari xira yiltillardi, Ober-Kandalovchilar jinoyat qilgan joylariga kelmoqda edilar...
Shunda bo‘rilar boshqa bir zum ham paysallamay lo‘killab, borgan sari qadamlarini tezlatib bu
yerlardan bosh olib ketdilar. Ular orqaga qaramasdilar. Bo‘rilar ulug‘ Mo‘yinqum cho‘llarini butkul
tark etmoqda edilar...
Akbara va Toshchaynar rosa bir yil Aldash bo‘yidagi qamishzorlarda yashadilar. Shu yerda ular
hammadan ko‘p — besh farzand ko‘rdilar. Bo‘richalar ancha katta bo‘lib qolishganda, birdan
qamishzorga o‘t tushdi! Tog‘da yangi kon ochilgan, unga yo‘l shu qamishzordan o‘tishi kerak edi. Uni
yoqishga to‘g‘ri keldi. Aldash ko‘li bo‘ylaridagi yuzlab chaqirim yerlarga cho‘zilgan qadim
qamishzorlarning kuli ko‘kka sovurildi. Urushdan keyin bu atroflarda qimmatbaho ma’dan topilgan,
mana endi o‘z navbatida cho‘lda yana bir ulkan pochta yashigi qad ko‘tarmoqda edi. Bunday paytda
qamishzor ekan-u, hatto noyob ko‘l yo‘q bo‘lib ketsa ham, hech kim hech narsa qilolmaydi. Axir, gap
kamyob va qimmat xomashyo haqida boryapti-da. Uni olish uchun yer kurrasini qovoqdek kavlab
tashlash ham cho‘t emas.
Avvaliga qamishzorlar ustidan allaqanday yonilg‘i sepib, samolyotlar pastlab uchib yurishdi.
Qamishlar birdan o‘t olsin deyishdi shekilli.
O’t kechasi qo‘yildi. Yonilg‘i sepilgan qamish birdan guv etib alanga oldi va xuddi qalin o‘rmon
kabi vahshat bilan yona ketdi. Alanga ko‘k toqiga ko‘tarildi. Qish tumaniday yerni qalin qora dud
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
