|
www.ziyouz.com кутубхонаси
4
mujda keltirgandek unga nisbatan ko‘nglimizda bir iliqlik paydo bo‘ldi.
Zanji Toshkentni ta’riflay-ta’riflay, shuning evazigami, nishonimni ko‘kragiga taqib oldi. So‘rash
yo‘q, bir og‘iz «sovg‘a qil» demoq yo‘q. Aytishicha, unda dunyodagi barcha davlatning nishonlari bor
ekan. Znachok jinnisi emish. O’ziyam bormagan, ko‘rmagan yurti qolmabdi hisob. Mayli,
O’zbekistonimiz shu jahongashta zanjining ko‘ksida ham jahon kezsin!
Suhbatdoshimiz kino arbobi ekan. Arbobligi rost shekilli — ijodkor bo‘lsa, dunyo kezmoqqa vaqti
qayda! Samolyot poylab qolgan emish. Ertaga Bryusselgami, Kopengagengami uchishi kerak.
Kinofestivalga!
Bu gapdan tovarish Baxtiyor oh tortdi, men uh tortdim. Qandoq baxtiyor zanji! Xohlagan payti
xohlagan tomoniga keta oladi!
— Bu yer jonga tegib ketdi, — dedi zanji hasrat qilib. — Dunyoda bunaqa zerikarli mamlakatni
ko‘rganim yo‘q!
U men olti kundan beri bosh qotiraverib topolmagan gapni jo‘ngina ifodalab qo‘ygan edi.
So‘ngra bu jahongashta zanji bilan dunyodagi turli mustabidlik tuzumlari to‘g‘risida bahslasha
ketdik. Men Afrikayu Amerikadagi irqchilik, aparteid balolaridan so‘z ochib, pisanda qilgan bo‘ldim.
— Yo‘q, — dedi suhbatdoshim keskin bosh chayqab. —Bunaqasi hech qaerda yo‘q... Shoshmang,
bor, yana bittasi bor, — deya u aqidaparastlik tuzumiga asoslangan Sharq mamlakatlaridan birini tilga
oldi.
Buni qarangki, ittifoqo, bultur men ham xuddi o‘sha mamlakatda bo‘lgan, behad qattiq ta’sirlanib
qaytgan edim. Taassurotlarimizni o‘rtoqlasha boshladik.
— Siz bunaqa tuzumlar bo‘yicha tuzukkina mutaxassis bo‘lib qolibsiz, — dedi suhbatdoshim lutf
bilan kulimsirab.
— Yo‘q, bunga hali erta, — deb orolliklar tomon ishora qildim: — Hov anovilarning yurtida
bo‘lmaganman.
— Yanglishasiz, u o‘zgacha mamlakat, — dedi zanji e’tiroz bildirib. — Qo‘shnisi kimligini bilasiz!
Chindan ham orolliklar biz muhokama etayotgan mamlakat fuqarolariga aslo o‘xshamas,
o‘zlarining sharafiga qayta-qayta eshittirilayotgan qo‘shiqqa baralla jo‘r bo‘lib, restoranni boshlariga
ko‘tarib xursandchilik qilmoqda edilar.
...Keyin, Moskovga qaytganimizda elchixonadagi bilgich diplomat do‘stlar ustimizdan rosa kulishdi:
«Voy nodonlar-ey, kelib-kelib o‘shanaqa joyga safar qiladimi odam?»
Nachora, nasibamizda bunisi ham bor ekan: o‘n kun o‘sha yoqlarda tentiramoqqa to‘g‘ri keldi.
Qaysi mamlakatga safar qilmoq foydali-yu, qaysisi zararli ekanini siz — diplomatlar yaxshi bilasiz. Biz
buni ko‘zlab yo‘lga chiqqanimiz yo‘q edi. Bizniki ko‘ngilxushi sayohat emas, xizmat safari edi. Bundan
nima yutdig-u, nimani yutqazdik — o‘ziga ayon.
Lekin, to‘g‘risini aytganda, shaxsan mening bu safardan ko‘zlagan pinhona bir ilinjim ham bor edi-
ki, u haqda o‘rni kelganda so‘zlanar...
Diplomatlarning mahobat qilib gapirishicha, anjuman tugagunga qadar biz ularning nazoratida
turib, so‘ng birdan sirli ravishda g‘oyib bo‘lib qolganmishmiz. (Modomiki fuqarongiz ekanmiz, qidiring
edi, so‘rab-surishtiring edi — kasbingiz shu-ku!) Bu holdan qattiq tashvishga tushgan Baxtiyorning —
hali uning «tovarish» bo‘lib ketganidan bexabar - otasi Toshkentdan turib eski «aloqa»larini ishga
solib, hatto xalqaro manzillar bo‘ylab bizni rosa qidirtiribdi. (Xayriyatki, shu odam bor ekan, bo‘lmasa,
hammaning esidan chiqib ketarkanmiz-da!) Qizig‘i shundaki, Buriyoning Moskovdagi elchixonasi ham
qayta-qayta so‘rovlarga javoban nuqul «elka qisib» qo‘yarmish! Hazilmi, chinmi, «Aftidan, bular
garovga tushgan yo boshqa biror kor-hol ro‘y bergan» degan gumon bilan jahon jamoatchiligiga
ovoza qilinishimizga bir bahya qolibdi! «Nima bo‘ldi o‘zi? Qayoqda qolib ketdinglar buncha?»
O’shanda nima bo‘lgan edi o‘zi? Qayoqlarda qolib ketgan edik buncha?
Rosti, bu xotiralarning yozilishidan yozilmasligi aniqroq edi. Safar taassurotlarimni eshitgan
hamkasb ukalarimdan biri: «Yozmang shuni, aka! — deb maslahat berdi. — Borgan joyimizni yo
ko‘kka ko‘tarib, yo yerga urib yozaverish jonga tegdi. Bilaman, siz bor gapni yozishga harakat qilasiz,
Chapaklar yoki chalpaklar mamlakati (qissa). Erkin A’zam
Do'stlaringiz bilan baham: | 
