Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

 
5-bob  
Ixtiloflar haqida 
Faqih Abu Lays (rahimahulloh) aytadilar: Odamlar ulamolar ixtilof qilgan masalalar 
haqida gapirishdi. Ba'zilari, ikkalasi ham to'g'ri, deb aytishdi, bu mo''taziliylarning so'zi. 
Ba'zilari esa, bittasi to'g'ri, ikkinchisi xato, deyishdi, faqat undan gunoh ko'tarilgan. Bu 
so'z eng to'g'ri so'z.  
Avvalgi toifaning hujjati Nabiydan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat qilingan hadisdir: 
Rasululloh Bani Nazir qabilasining xurmolarini kesishni buyurdilar. Abu Laylo Mozaniy 
ajva xurmosini, Abdulloh ibn Salom esa, faqat luz xurmosini kesdilar. Abu Layloga, nima 
uchun ajvani kesding, deyishganda, chunki unda dushmanni zaiflashtirish bor, dedilar. 
Abdulloh ibn Salomdan, nima uchun sen luz daraxtini kesding, deb so'rashganda, men 
bilamanki, bu xurmolar Nabiyga (sollallohu alayhi vasallam) qoladi, shuning uchun u 
zotga ajva daraxti qolishini xohladim, dedilar. Natijada Alloh taoloning: 
  
"(Ey mo'minlar), sizlar (Bani Nazir xurmozorlaridan) biron xurmo daraxtini kesdinglarmi 
yoki uni o'z poyasida turgan holida qoldirdinglarmi, bas, (sizlar qilgan har bir ish) 
Allohning izni-irodasi bilan va u fosiq-itoatsiz kimsalarni rasvo qilish uchun (bo'ldi)" 
(Hashr, 5), degan oyati nozil bo'ldi. Darhaqiqat, Alloh taolo ikkala firqaning ham qilgan 
ishidan rozi bo'ldi.  
Ikkinchi toifaning hujjati esa, Nabiydan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat qilingan 
ushbu hadisdir: Rasululloh Amr ibn Osga: "Bu ikkalasining orasida hukm qil", deb 
buyurdilar. Shunda u: "Siz hozir bo'laturib, men hukm qilamanmi?" dedilar. Rasululloh: 
"Ha", dedilar. Shunda u zot: " Nimaga binoan hukm qilaman?" deb so'radilar. 
Rasululloh: "Shunga binoanki, agar to'g'ri hukm qilsang, senga o'n savob bo'ladi, agar 
xato qilsang, bir savob", dedilar. Darhaqiqat, Nabiy (sollallohu alayhi vasallam) mujtahid 
ijtihodida ba'zan xato qilishini, ba'zan to'g'ri topishini ochiq bayon qilib berdilar. Chunki 
Alloh taolo: 
 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
8
"Dovud va Sulaymonning ekinzor xususida hukm qilayotgan paytlarini (eslang). 
O'shanda unga qavmning qo'ylari bo'shalib kirib (uni payhon qilib yuborgan) edi. Biz ular 
(chiqargan) hukmga shohid edik. Bas, Biz uni Sulaymonga anglatdik" (Anbiyo, 78-79), 
deb turib, Dovud idrok eta olmagan narsani fahmi bilan idrok etgani sababli Sulaymonni 
madh qildi. Ikkalasiga salomlar bo'lsin. Agar har ikkala hukm ray qiluvchining ijtihodida 
to'g'ri bo'lganida, Sulaymon (sollallohu alayhi vasallam) fahmini madh qilish lozim 
bo'lmas edi. 
Agar ikkala so'zning biri xato bo'lsa, mujtahidga ijtihod qilishga izn berilgani sababli, 
undan gunoh ko'tariladi. Muso Juhaniy Talha ibn Mutarrifdan rivoyat qiladi: "Agar uning 
oldida ixtilof zikr qilinsa, ixtilof demanglar, balki kengchilik deb aytinglar", derdi. 
Umar ibn Abdulazizning: "Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ashobining ixtiloflari 
menga qizil tuyadan ham yaxshiroq", deganlari rivoyat qilingan. Chunki ular ixtilof 
qilmaganlarida, ulardan so'ng birortaga ixtilof joiz bo'lmas va insonlarga qiyin bo'lib 
qolar edi. Qosim ibn Muhammad: "Sahobalar ixtilofi musulmonlarga rahmat bo'ldi" 
deganlar.