Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

103-bob 
Risola haqida 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
100
Faqih (rahimahulloh) aytadilar: Kishi risola (xat) yozsa, uni muhrlashi lozim, chunki 
shubhani ketadi, odat ham shunday bo'lib kelgan va bu haqda xabarlar bor. Ibn Abbos 
(roziyallohu anhumo): "Maktubning hurmati uni muhrlashdir", deganlar. Umar ibn 
Xattob (roziyallohu anhu): "Qaysi maktub muhrlanmagan bo'lsa, u jildlangandir" va 
yana: "Qaysi sahifa muhrlanmagan bo'lsa, bas, u jildga solingandir", deganlari rivoyat 
qilingan. Oldingilarning odati shu ediki, kotib falonchidan falonchiga deb o'zidan 
boshlardi. Umar (roziyallohu anhu) xalifaga xat yozganlarida o'zidan boshlaganlari va 
hokimlarga, o'zlaringdan boshlanglar, deb maktub yozganlari rivoyat qilinadi. Vaki' ibni 
Dovuddan, u Abdulloh ibn Muhammad ibn Sirindan rivoyat qiladi: Abdulloh safar 
qilmoqchi bo'lganida otasi Muhammad ibn Siyrin unga: "Agar menga maktub yozmoqchi 
bo'lsang, o'zingdan boshla, chunki agar sen mendan boshlasang, maktubingni 
o'qimayman", dedilar. 
Robi' ibn Anas: "Biror bir kishi hurmatda Nabiydan (sollallohu alayhi vasallam) ulug'roq 
emas. Agar sahobalar u zotga xat yozsalar, o'zlaridan boshlardilar", deydi. Ibn Siyrin 
aytadilarki, Nabiy (sollallohu alayhi vasallam): "Forslar maktub yozsa, ulug'lari va 
kattalaridan boshlaydi. Bas, sizlar o'zlaringdan boshlanglar", dedilar.  
Ammo maktubni undan (maktub yozilayotgan kishidan) boshlasa ham, joiz, chunki 
ummat hammasi shunga ijmo' qilgan. Nabiy (sollallohu alayhi vasallam): "Ummatim 
zalolatga jam bo'lmaydilar", deganlar. Bas, ummat shunga jam bo'lgan ekan, demak, 
unda foyda ko'rganlar. Oldingi rivoyatlar esa, mansuh bo'lgan. Darhaqiqat, biz 
ummatning ijmosi bilan oyat nasx bo'lganini ko'rdik, xuddi Alloh taoloning: 
"Agar juftlaringizdan birontasi kofirlar tomonga o'tib ketsa-yu (ammo ular o'sha xotin 
uchun berilgan mahrni uning eriga qaytarib bermasalar), so'ng sizlar o'ch olsangizlar 
(ya'ni u kofirlar bilan urushib g'alaba qilsangizlar va o'ljalar olsangizlar), u holda (o'sha 
o'ljalardan) juftlari (kofirlar tomonga o'tib) ketgan kishilarga ular sarflagan mahr 
miqdorini beringlar!" (Mumtahana, 11) degan so'z ummatning ijmosi bilan mansux 
bo'lganidek. Endi ohad xabarni ijmo bilan tark qilish avloroqdir.  
Rivoyat qilinadiki, Hasan maktub u kishining nomi bilan boshlanishida ziyon 
ko'rmasdilar.  
Faqih aytadilar: Bizning zamonamizda maktubni uning nomi bilan boshlab, so'ng 
o'zinikini yozishi yaxshidir, chunki o'zinikidan boshlash xat yozilgan kishini mensimaslik 
va unga takabburlik qilish sanaladi. Ammo quliga g'ulomiga xat yozsa, o'zidan 
boshlayversin.  
Kishi salom kabi maktubga ham javob qaytarish lozim bo'ladi. Ibn Abbos maktubga 
javob qaytarishni salomga alik olishdek vojib bilardilar. Rasululloh (sollallohu alayhi 
vasallam): "Bir-birlaring bilan maktub orqali bog'laninglar, garchi diyorlar uzoq bo'lsa 
ham", deganlar.