Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

BOSH MIYA PO‘STLOG‘IDAGI PROEKSION SOHALARNING 
ISH FAOLIYATIGA QARAB JOYLANISHI 
Bosh miya po‘stlog‘idagi kinestetik hujayralar boshqa qismlarda paydo 
bo‘lgan, tashqi muhitdan va organizmning ichki muhitidan impulslarni qabul qiladi 
va ularni Bets gigant hujayralariga yetkazib beradi. Mazkur hujayralar esa 
markaziy harakat neyronining boshlanishidir.
1. Markaz oldi pushtasi (gurus precentralis 4-Bordman sohasi) va peshona 
bo‘lagining orqa tomonida harakat analizatorining markazi joylashgan. Markaz oldi 
pushtaning yuqori qismida va markaz yon bo‘lagida (lobulus paracentralis) 
joylashgan neyronlar oyoq mushaklari bilan qo‘l pastki qismi – yuz, til, halqum, 
hiqildoq mushaklarining markazidir. Bosh bilan ko‘zning bir vaqtda qarama-qarshi 
tomonga harakatini ta’minlovchi analizatorlarning markazi o‘rta peshona pushtasining 
orqa qismida joylashgan. Bu yerning hujayra aksonlari ichki kapsula va miya so‘g‘oni 
orqali o‘tib, orqa bo‘ylama tutamiga (fasciculus longitudinalis) qo‘shilib ketadi. Bu 
soha zararlanganda ko‘z olmasi qarama-qarshi tomonga qarab qoladi.
2. Markaz orqa pushtada (1, 2, 3 Bordman sohalari) umumiy sezgi 
analizatorlari joylashgan. Bu pushtada tananing barcha qismlari teskari (oyog‘i 
yuqoriga boshi pastga) joylashgan bo‘lib, harakat analizatorlarining markaz oldi 
pushtasida joylanishini eslatadi.
3. Peshona bo‘lagi po‘stlog‘ining oldingi qismida statokinestik (tik turish va 
yurish) markazi joylashgan bo‘lib, u miyachaning qarama-qarshi tomonidagi yarim 
shari bilan bog‘langan.
4. Peshona bo‘lagi po‘stlog‘ining oldingi qismlari (9, 10, 11, 46 Brodman 
sohalari) fikrlash jarayonida ishtirok etadi. Abstrakt fikrlash ma’lum maqsad bilan 
qilingan harakatlar bilan bog‘liq bo‘lib, elementar harakatlarning majmuidan 
tuzilgan. Shu sohalarning zararlanishi peshona apraksiyasiga – ma’lum maqsad 
bilan qilingan avtomatik harakatlarning buzilishiga olib keladi.
5. Dominant yarim sharning, ya’ni o‘naqay kishilarning chap pastki peshona 
pushtasining orqa qismida (45 soha) so‘z bo‘g‘imlarining harakat analizatorlari 
joylashgan (Brok pushtasi). Bu markaz zararlansa, odamning so‘zlash qobiliyati 
buziladi (motor afaziya).
6. Ensa bo‘lagining medial yuzasidagi pix egati sohasida ko‘ruv 
analizatorlarining proyeksion sohasi joylashgan. Proyeksion ko‘ruv sohasi (17 
soha) yaqinida assotsiativ sohalar ko‘ruv markazidan sal yuqoriroqda (18 va 19 
sohalarda) ko‘rgan narsani eslab qolish sohasi joylashgan. U jarohatlanganda 
odamning ko‘rish faoliyati yo‘qolmagan holda ko‘rgan narsani eslab qolish 
faoliyati yo‘qoladi (ko‘ruv agnoziyasi).
7. Eshituv analizatorining proyeksion sohasi ustki chakka pushtasining 
o‘rtasida (Geshle pushtasi – joylashgan). Bu soha bir tomonlama zararlanganda 

---

 130
eshitish buzilishi kuzatilmaydi. Chunki eshitish analizatorlari ikki tomonlama 
Geshle pushtasi bilan bog‘liqdir. 
8. Hidlov analizatorlarining proyeksion sohasi chakka bo‘lagining ichki 
(medial) sathidagi ilmoq (uncus) gippokamp pushtalari va ammon shoxida (38 
soha) joylashgan. Operkulyar sohada (43) ta’m bilish analizatorlarining proyeksion 
sohasi joylashgan. Hidlov va ta’m bilish hususiyatlarining yo‘qolishi faqatgina 
ikkala yarim shardagi markazlarning zararlananishida yuz beradi.
9. Yuqori chakka pushtasining yuqori – o‘rta qismida eshituv 
analizatorlarining proyeksion sohasi yaqinida (21 sohaning orqasida yoki 20, 22 
sohalarida) daxlsiz analizatorlarining proyeksion sohasi joylashgan deb tahmin 
qilinadi.
10. O‘naqay odamlarning chap yuqori chakka pushtasining orqa qismida 
og‘zaki so‘zlashning eshituv markazi (42 soha Vernike pushtasi) joylashgan. Bu 
markaz jarohatlansa, odamning tovushni eshitish qobiliyati yo‘qolmagan holda, 
so‘zlarni tushinish qobiliyati yo‘qoladi (sensor afaziya).