Microsoft Word bmi o. Xursanov doc

FANINI O’QITISH, MAZMUNI, SHAKLLARI VA METODLARI 

 

1.1. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida Informatika fani mazmuni va o’qitish 

shakllari 

 

XXI asr axborot asri, axborot texnologiyalari asri ekanligi barchamizga 

ma’lum, bu asrda savodxon kishi bo’lish uchun avvalo kompyuter savodxoni 

bo’lish, axborot texnologiyalarini puxta egallamoq lozim. Har bir mutaxassis, u 

qaysi sohada ishlashidan qat’iy nazar, o’z vazifasini zamon talabi darajasida 

bajarishi uchun axborotga ishlov beruvchi vositalarni, ularni ishlatish uslubiyotini 

bilishi va ularda ishlash ko’nikmasiga ega bo’lishi zarur. Shu sababli bugungi 

kunda mustaqil Respublikamizda ta’lim sohasida amalga oshirilayotgan tub 

islohotlarning mazmun-mohiyati, maqsadi va vazifalari aniq belgilab olingan. 

Jumladan, "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"da "Kadrlar tayyorlash tizimi va 

mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jamiyat 

ehtiyojlaridan, fan, madaniyat, texnika va texnologiyalarining zamon uzviy 

yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish nazarda tutiladi" deb belgilab 

qo’yilgan [1]. 

Ta’lim tizimi butunlay yangi mazmun kasb etayotgan hozirgi davrda har bir 

fanning mazmunini qayta tahlildan o’tkazish, ta’lim bosqichlari bo’yicha uning 

uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash asosida tubdan isloh qilish va hayot bilan 

bog’lash nuqtai nazaridan yondashuv zarur bo’ladi.  

Respublikamizda yosh avlodning o’z faoliyatini rejalashtirishi, qo’yilgan 

masalani echishga zarur bo’lgan axborot topa olishi, o’rganilayotgan ob’ekt yoki 

jarayonni informatsion modelini qura olishi va yangi texnologiyalardan unumli 

foydalana olishi kabi malakalarga ega bo’lishi uchun zarur sharoitlar yaratib 

berilmoqda. 

Zamonaviy kompyuterlarni boshqara olish malakasiga ega bo’lish  har bir 

yosh avlodga zarurdir. Shuning uchun, umumiy o’rta ta’lim maktablarida 

---

7 

 

 

 

Informatika fanining birinchi va muhim vazifalaridan biri o’quvchilarda aniq bir 

fikrlash usulini shakllantirishdir.  

O’qitish shakli va usuli yosh o’quvchilarning fikrlashini va ijodiy 

qobiliyatini rivojlantirishga yo’naltirilgan bo’lishi lozim. Masalaning qiyin tomoni 

shundaki, bir tomondan o’quvchining fikrlashini va ijodiy qobiliyatini 

rivojlantirish bo’lsa, ikkinchi tomondan ularga zamonaviy kompyuterlar olami 

haqidagi bilimlarni qiziqarli va uyg’un ko’rinishda berishdir. 

Informatika fanining yoshlik darajasidagi dolzarblik jihatlari quyidagilarda 

akslanadi:  

- O’quvchilarda axborotlarni qayta ishlash jarayonida fikrlash tartibotlarini, 

jumladan, mantiqiy va abstrakt fikrlashni shakllantirish.   

-  Kompyuterdan o’quv vositasi sifatida foydalanishni ta’minlash 

maqsadida, uning yordamida axborot ustida amaliy ishlar olib borish, zamonaviy 

dasturiy ta’minot bilan tanishish. 

- Kompyuterdan foydalanish ko’nikmasini shakillantirish o’quvchilarda uni 

o’rganilayotgan jarayonda hisoblash, tasvirlash, tahrirlash ishlarini bajarishda 

vosita  sifatida qo’llash tajribasiga ega bo’ladilar.    

- Yoshlarda hisoblash texnikasiga nisbatan uning samarali vosita sifatidagi 

ijobiy munosabatlarni shakllantiradi. 

- Yoshlarda turli o’quv kurslarida olayotgan axborot va ma’lumotlarni 

kompleks ravishda o’rganish  hamda ularning uzviyligini ta’minlash ko’nikmasini 

shakillantiradi.       

Kompyuter o’quvchilarning ijodiy va abstrakt fikrlash darajasini yaxshiroq 

tushunish, o’z navbatida keng va chuqur rivojlantirish imkonini beradi. Ma’lumki, 

bunday fikrlash uyg’unligi matematika va boshqa fanlarni o’zlashtirishga katta 

ta’sir ko’rsatadi. 

Informatika fanining boshqa fanlarga o’xshamasligi o’quvchilarda yoqimli 

o’yin kabi tasavvur qoldirishi bilan birga, o’z ijodiy qobiliyatlarini ochishlariga 

turtki bo’lib xizmat qiladi. 

---

8 

 

 

 

O’quvchilar kompyuterda ishlab izlanuvchi va tadqiqotchiga aylanishadi. 

Bunda o’z tajribalariga tayangan holda ular hulosa chiqarish va umumlashtirishga 

o’rganadilar. 

Informatika kursining asosiy maqsadi – o’sib kelayotgan avlodni kompyuter 

yordamida mustaqil fikrlashga, tasavvurini rivojlantirishga va o’zining ijodiy 

rejalarini hayotda tadbiq etishga o’rgatish. 

Respublikamizda 2005-2006 o’quv yilidan boshlab umumiy o’rta ta’lim 

maktablarida informatika fani 5-6-7-8-9 sinflarda o’qitila boshladi. Umumiy o’rta 

ta’lim maktablarida informatika fanining mazmuni quyidagilardan iborat:  

5-SINF. Ikki haftada 1 soatdan, jami 17 soat, bundan 1 soati nazorat uchun. 

Kompyuter bilan tanishuv (16 soat). Mazmun. Kompyuter honasi uchun Texnika 

xavfsizligi qoidalari va sanitariya – gigiena talablari. Kompyuterning asosiy 

qurilmalari, ularning vazifalari. Kompyuterni boshqarish dasturi. Kompyuterning 

ba’zi qo’shimcha qurilmalari, vazifalari. Klaviaturada ishlashning boshlang’ich 

saboqlari. Sichqoncha bilan ishlash ko’nikmalari. Kompyuter hisoblash vositasi 

sifatida. Kompyuterda sodda rasmlar hosil qilish. Fikrlashni rivojlantirishga va 

kompyuter qurilmalari (klaviatura, sichqoncha) bilan ishlash ko’nikmalarini 

chuqurlashtirishga yo’naltirilgan kompyuter o’yinlari bilan tanishish. 

5 - sinf   informatika fanidan  mavzuviy  rejalashtirish (haftasiga 0,5 soatdan, jami 

17 soat) 

t\r 

Bo’lim va mavzular 

Soat + nazorat 

(16+1) 

1.   Xavfsizlik texnikasi qoidalari va sanitariya-gigiena 

talablari  

1 

2.   Kompyuter. Kompyuterning asosiy qurilmalari va 

ularning vazifalari  

1 

3.    Kompyuterni boshqarish dasturi 

1 

4.    Fayl  yoki papkani ochish  

1 

5.   Amaliy mashg’ulot 

 

1 

---

9 

 

 

 

6.    Klaviatura bilan tanishuv 

1 

7.   Klaviatura trenajyorida mashqlar 

2 

8.    Kompyuterdagi  kalkulyatordan foydalanish    

1 

9.    Paint dasturi haqida 

1 

10.   Paint uskunalar paneli va undan foydalanish 

1 

11.   Paintda amallar bajarish 

1 

12.   Paintda rasmlarni qayta ishlash 

1 

13.   Paintda amaliy vazifalar bajarish 

1 

14.   Kompyuter o’yinlari haqida 

1 

15.  Kompyuter o’yinlari 

1 

16.  Nazorat ishi 

1 

 

6-SINF. Ikki haftada 1 soatdan, jami 17 soat, bundan 1 soati nazorat uchun. 

Hujjatlarni qayta ishlash texnologiyalari (16 soat). Mazmun: Matn muharriri va 

uning vazifalari. Matn ko’rinishidagi axborotlarni qayta ishlash texnologiyalari. 

Hujjatlarning asosiy parametrlari. Belgi, so’z, satr, abzats, matn, blok va hujjat 

haqida tushuncha. Hujjatlarni vujudga keltirish. Hujjatlarni tahrirlash. Hujjatlarda 

rasm, shakl va chizmalar bilan ishlash. Jadvallar. Hujjatlarda jadvallar bilan 

ishlash. Matnda formulalar yozish. Hujjatni chop etish.  

6 - sinf   informatika fanidan  mavzuviy  rejalashtirish 

(haftasiga 0,5 soatdan, jami 17 soat) 

T\r 

Bo’lim va mavzular 

Soat + nazorat 

(16+1) 

1.   Matn muharriri. 

1 

2.    MS Word matn protsessori interfeysi 

1 

3.    Word da matn yozish qoidalari 

1 

4.    Hujjatlarning asosiy parametrlari  

1 

5.    Hujjat hosil qilish va saqlash 

1 

6.    Hujjatlarni tahrir qilish 

1 

---

10 

 

 

 

7.   Hujjatni 

formatlash 

1 

8.    Hujjatlarni tahrirlash va formatlashga oid mashqlar 

1 

9.    Hujjatlarda rasmlar bilan ishlash 

1 

10.   Hujjatlarda shakllar va chizmalar 

1 

11.  Rasm 

va 

chizmalarga oid amaliy ish 

1 

12.  Hujjatlarda 

jadvallar bilan ishlash 

1 

13.   Jadvallar ustida amallar  

1 

14.   Word Art obekti 

1 

15.   Word da formulalar yozish 

1 

16.   Word da hujjatni chop etish 

1 

17.  Nazorat 

ishi 

1 

7-SINF. Haftasiga 0,5 soatdan, jami 17 soat. I Axborot (8 soat). Mazmun: 

Axborot va u bilan bajariladigan jarayonlar. Axborot turlari va xususiyatlari. 

Axborotlar bilan ishlashga oid buyuk yurtdoshlarimizning qarashlari haqida. 

Axborot bilan ishlashga aloqador vositalar. Sanoq sistemasi haqida. Axborot 

miqdori va uzatish tezligining o’lchov birliklari. Ma’lumotlarni kompyuterda 

tasvirlanishi va kodlash haqida. II  Internetda ishlash asoslari (8 soat+1soat 

nazorat). Mazmun:: Axborot texnologiyalari. Axborotli olam mummolari va 

Internet. Internetda ishlashni ta’minlovchi dasturlar haqida va dasturning 

imkoniyatlari. Internet Explorer dasturining vazifalari; Internet yordamida 

ma’lumotlarni olish usullari. Axborotlarni ximoyalash va antiviruslar haqida. 

7-sinf  informatika fanidan  mavzuviy  rejalashtirish 

(haftasiga 1 soatdan, jami 34 soat) 

T\r Bo’lim 

va 

mavzular  soatlar 

 I-bob. Axborot 

8 

1  Informatika fani nimani o’rganadi 

1 

2  Axborot turlari va ko’rinishlari 

1 

3  Axborotlar ustida bajariladigan amallar 

1 

4 Axborotlarni kodlash 

1 

---

11 

 

 

 

5 Sanoq sistemalari 

1 

6  Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish 

1 

7  Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi 

1 

8 Amaliy ish 

1 

  II-bob.  Internetda ishlash asoslari  

8 

9 Axborot texnologiyalari 

1 

10  Axborotli olam muammolari va Internet  

1 

11  Internetda ishlashni ta’minlovchi dasturlar  

1 

12  Internetda ma’lumotlarni izlash  

1 

13 Amaliy ish 

1 

14 Elektron pochta 

1 

15 Amaliy ish 

1 

16  Axborotlarni ximoyalash va antiviruslar haqida 

1 

17  Takrorlash darsi  

1 

8-SINF. Haftasiga 1 soatdan, jami 34 soat. 1. Zamonaviy kompyuterlar (7 

soat). Mazmun: Hisoblash texnikasi taraqqiyoti davrlari. EHM avlodlari. Shaxsiy 

kompyuter va uning asosiy qurilmalari. Mantiqiy amallar va mantiqiy elementlar. 

2. Dasturiy ta’minot (10 soat + 1 soat nazorat ishi). Mazmun: Dasturiy ta’minot va 

uning turlari haqida tushuncha. Operatsion sistema va uning vazifalari. Fayl va 

kataloglar haqida tushuncha.

 

Kompyuterning tashqi xotirasi turlari va 

xususiyatlari. Interfeys va uning turlari. 2. Elektron jadvallar (15 soat + 1 soat 

nazorat ishi). Mazmun: Elektron jadval va uning vazifalari. Elektron jadvalning 

elementlari. Formulalar bilan ishlash. Diagramma va grafiklarni hosil qilish. 

Ma’lumotlarni saralash. Elektron jadvalda mantiqiy elementlarni qo’llash. 

8 - sinf   informatika fanidan  mavzuviy  rejalashtirish 

(haftasiga 1 soatdan, jami 34 soat) 

T\r 

Bo’lim va mavzular 

Soat + 

nazorat 

 

I bob. Zamonaviy kompyuterlar 

7 

---

12 

 

 

 

1.    Hisoblash texnikasining rivojlanish tarixi  

1 

2.   Kompyuterlar 

1 

3.    Kompyuter texnikasi vositalari 

1 

4.    Mantiqiy amallar  

1 

5.   Amaliy mashg’ulot 

1 

6.   Mantiqiy elementlar.  

1 

7.    Amaliy mashg’ulot. (Nazorat ishi) 

1 

 

II bob. Dasturiy ta’minot 

9+1 

8.    Kompyuterning dasturiy ta’minoti 

1 

9.   Interfeys 

1 

10.   Operatsion sistema tushunchasi. 

1 

11.   Operatsion sistemani tashkil etuvchi dasturlar va qobiq-

dasturlar 

1 

12.   Fayllar va kataloglar  

1 

13.   Kompyuterning tashqi xotirasi bilan ishlash 

1 

14.  Nazorat ishi 

1 

15.   Windows operatsion sistemasi 

1 

16.  Bosh menyu 

1 

17.   «Mening kompyuterim» sistema katalogi 

1 

18.  Windows yo’lboshlovchisi 

1 

 

III-bob. Elektron jadvallar 

15+1 

19.  Elektron jadvalning vazifalari va imkoniyatlari 

1 

20.  

  

Elektron jadvalning elementlari 

1 

21.   MS Excel da matematik amallar va funktsiyalarni 

qo’llash 

1 

22.    Takrorlash darsi 

1 

23.   Matematik formulalar bilan ishlash 

1 

24.  Takrorlash darsi 

1 

---

13 

 

 

 

25.   Diagramma va grafiklarni hosil qilish 

1 

26.   Diagramma va grafiklarni tahrirlash 

1 

27.  Takrorlash darsi 

1 

28.  Ma’lumotlarni tartiblash 

1 

29.  Ma’lumotlarni saralash 

1 

30.  Takrorlash darsi 

1 

31.   Elektron jadvalda mantiqiy elementlarni qo’llash  

1 

32.  Amaliy mashg’ulot 

1 

33.  Nazorat ishi 

1 

34.  Takrorlash darsi 

1 

 

9 – sinf. Haftasiga 2 soatdan, jami 68 soat, bundan 4 soati nazorat uchun. 1. 

Algoritmlash asoslari (10 soat + 1 soat nazorat ishi). Mazmun: Kompyuterda 

masala echish bosqichlari. Model va uning ko’rinishlari. Algoritm, uning 

xossalari, tasvirlash usullari, turlari. 2. Dasturlash (36 soat + 2soat nazorat ishi). 

Mazmun: Dasturlash 

tillari va ularning vazifalari.   Dasturlash tilining asosiy  

elementlari. Dasturlash  tilining asosiy operatorlari. Miqdorlar. Chiziqli, 

tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi dasturlar. Shakl yasovchi va fayllar bilan 

ishlash operatorlari. Qism dasturlar. 3. Web–sahifa (18 soat + 1 soat nazorat ishi). 

Mazmun: HTML haqida tushuncha va Web–brauzerlar. Web–sahifaga matn 

joylashtirish. Web–sahifaga jadval va ro’yxat joylashtirish. Web– sahifada 

gipermurojaat. Web–sahifaga rasm joylashtirish. Web–sahifada rasm yordamida 

o’tish. Boshqa Web–sahifalar bilan aloqa va tarkibiy Web–sahifalar. Web–

sahifada formalar. Interaktiv Web–sahifa. 

9 - sinf   informatika fanidan  mavzuviy  rejalashtirish 

(haftasiga 2 soatdan, jami 68 soat) 

T\r 

Bo’lim va mavzular 

Soat + nazorat 

 

I bob. Algoritmlash asoslari 

10+1 

1.   

Masalalarni kompyuterda echish bosqichlari 

1 

---

14 

 

 

 

2.   Modelning 

turlari 

1 

3.   Takrorlash 

darsi 

1 

4.   Algoritm 

tushunchasi 

1 

5.   Algoritmning 

asosiy 

hossalari 

1 

6.   Takrorlash 

darsi 

1 

7.   

Algoritmni tasvirlash usullari 

1 

8.   Amaliy 

mashg’ulot 

1 

9.   Algoritmning 

turlari 

1 

10.  

Takrorlashga doir topshiriqlar 

1 

11.  Nazorat 

ishi 

1 

 

II bob. Dasturlash  

36+2 

12.  Dastur 

va 

dasturlash 

tillari 

1 

13.  

Turbo Pascal 7.0 integrallashgan muhiti 

1 

14.  

Paskal dasturlash tili va uning alifbosi 

1 

15.  

O’zgarmas va o’zgaruvchi miqdorlar 

1 

16.  Takrorlash 

darsi 

1 

17.  Jadval 

ko’rinishidagi 

miqdorlar 

1 

18.  Takrorlash 

darsi 

1 

19.  Standart 

funktsiyalar 

va algebraik ifodalar 

1 

20.  Takrorlash 

darsi 

1 

21.  

O’zlashtirish va ma’lumotlarni ekranga chiqarish 

operatorlari 

1 

22.  Takrorlash 

darsi 

1 

23.  

Ma’lumotlarni hotiraga muloqot usulida kiritish 

operatori 

1 

24.  Takrorlash 

darsi 

1 

25.  

Ekran bilan ishlash operatorlari 

1 

26.  Takrorlash 

darsi 

1 

27.  

Chiziqli  dasturlar  tuzish 

1 

---

15 

 

 

 

28.  Takrorlash 

darsi 

1 

29.  

Tarmoqlanish va o’tish operatorlari 

1 

30.  Takrorlash 

darsi 

1 

31.  

Tarmoqlanuvchi dasturlar tuzish 

1 

32.  Takrorlash 

darsi 

1 

33.  

Parametrli takrorlash operatori 

1 

34.  Takrorlash 

darsi 

1 

35.  

Shart bo’yicha takrorlash operatorlari 

1 

36.  Takrorlash 

darsi 

1 

37.  Nazorat 

ishi 

1 

38.  

Belgili va satrli miqdorlar bilan ishlash 

1 

39.  

Takrorlashga doir topshiriqlar 

1 

40.  

Paskalda ekranni grafik holatga o’tkazish 

1 

41.  Takrorlash 

darsi 

1 

42.  

Paskalning shakllar chizish operatorlari 

1 

43.  Takrorlash 

darsi. 

1 

44.  

Fayllar bilan ishlash 

1 

45.  Takrorlash 

darsi 

1 

46.  

Protsedura va funktsiyalar 

1 

47.  Takrorlash 

darsi 

1 

48.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

49.  Nazorat 

ishi 

1 

 

III bob. Web-sahifa  

18+1 

50.  

HTML haqida tushuncha 

1 

51.  

Web-sahifaga matn kiritish 

1 

52.  Amaliy 

mashg’ulot 

 

1 

53.  

Shrift o’lchami, rangi va Web-sahifa foni 

1 

54.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

55.  Web-sahifada 

grafika 

1 

---

16 

 

 

 

56.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

57.  Nazorat 

ishi 

1 

58.  

Web-sahifaga ro’yxat joylashtirish 

1 

59.  Web-sahifaga 

jadval 

joylashtirish 

1 

60.  Amaliy 

mashg’ulot 

 

1 

61.  

Web-sahifada “o’tish” (gipermurojaat) 

1 

62.  Formalar 

1 

63.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

64.  Interaktiv 

Web-sahifa 

1 

65.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

66.  Amaliy 

mashg’ulot 

1 

67.  Nazorat 

ishi 

1 

68.  Takrorlash 

darsi 

1 

Informatika o’qitishda ta’lim berishning tashkiliy shakllari alohida o’rinni 

egallaydi. O’qitishning tashkiliy shakllari deganda o’qituvchi va o’quvchining 

o’zaro munosabatlarini tashkil etish yo’llari tushuniladi.  

O’qitishning tashkiliy shakllari o’quvchilar soni, o’qitish joyi va boshqalar 

bo’yicha tasniflanadi. 

O’qitishning tashkiliy shakllari quyidagilardan iborat bo’ladi: 

•  Individual; 

•  Guruhli; 

•  Frontal. 

Informatikadan mustaqil ishlar bajarish o’quvchilarning individual 

faoliyatini nazarda tutuvchi shakllardan biri hisoblanadi. Kompyuterlarda amaliy 

mashg’ulotlar o’tkazish guruh bo’lib ishlashni talab etadi. Ma’ruza tariqasida 

darslarni olib borish o’qitishning frontal shakllariga misol bo’ladi. 

Zamonaviy pedagogik tadqiqotlar o’qitishning guruhli shaklini o’quvchilar 

orasidagi salbiy munosabatlarning oldini olishning samarali vositasi ekanligini 

ko’rsatmoqda. O’qitishning guruhli shaklida kichik guruhchalarga bo’lib o’qitish 

---

17 

 

 

 

alohida ahamiyatga ega. Kichik guruhlarda o’qitishni tashkil qilishda 

o’quvchilarni bir-biriga yuzma-yuz qaragan holda joylashtirishni yo’lga qo’yish 

kerak. O’quvchilar o’rnini noa’anaviy holda bunday joylashtirish guruhchalarda 

muhokamali masalalarni hal qilish imkonini beradi. Kichik guruhlardagi 

o’quvchilar sonini quyidagicha hisobga olish lozim: 3, 4, 7 va boshqa sondagi 

guruhchlar tashkil qilish kerak. Kichik guruhlardagi o’quvchilarni aylana, to’g’ri 

to’rtburchak, G va P shakllarda joylashtirish maqsadga muvofiq.    

Kichik guruhlarda guruh a’zolari tomonidan o’quv masalaning echimini 

taqdim etishning quyidagi shakllaridan foydalanish mumkin: 

•  Birgalikda – individual: har bir kichik guruh o’z faoliyati natijasini taqdim 

etadi, echimlar muhokama etiladi va ulardan eng yaxshisi tanlanadi. 

•  Birgalikda – ketma-ket: har bir guruh faoliyatining natijasi, muammoning 

umumiy echimi uchun zarur bo’lgan mustaqil bo’lak bo’lib hisoblanadi. 

•  Birgalikda – o’zaro aloqadorlikda: tavsiya etilganlardan guruhli 

echimlarning ma’lum jihatlari tanlab olinadi va ular asosida butun jamoa 

uchun umumiy bo’lgan yakuniy fikr ishlab chiqiladi. 

Informatikani o’qitish shakllari zamonaviy axborot texnologiyalarini o’quv 

jaryoniga qo’llashga qaratilgan bo’lib, asosiy maqsadi quyidagilardan iborat 

bo’ladi: 

•  o’qitishni intensivlashtirish (jadallashtirish); 

•  o’qitishni ko’rgazmali tashkil qilish; 

•  o’qitishni shaxslantirish; 

•  o’quvchilarning bilim darajalariga qarab o’qitishni tashkil etish. 

Informatika o’qitish metodikasida asosiy o’rinlardan yana birini o’qitish 

metodlari(usullari) egallaydi. 

O’qitish metodi (metod grekcha metodos – so’zidan olingan bo’lib, biror 

narsaga yo’l ma’nosini bildiradi) – ta’lim va tarbiya vositasi sifatidagi o’qitish 

maqsadlariga erishishga yo’naltirilgan o’qituvchi va o’quvchining bir-biri bilan 

bog’langan faoliyatining tartiblangan usullaridir. 

---

18 

 

 

 

O’qitish metodlarining muammolarini «Qanday o’qitish kerak?», «Nima 

uchun o’qitish kerak?», «Nimalarni o’qitish kerak?» va «Kimlarni o’qitish 

kerak?» kabi savollar orqali ifodalash mumkin. 

O’qitish metodlarini an’anaviy va noan’anaviy metodlarga bo’lish mumkin. 

An’anaviy metodlar sifatida quyidagilardan foydalanilmoqda: 

•  Amaliy metodlar – tajriba, mashqlar bajarish, mustaqil ish, laboratoriya ishi. 

•  Ko’rgazmali metodlar – illustratsiya, kuzatish. 

•  Og’zaki metodlar – tushuntirish, hikoya qilish, suhbat, ma’ruza. 

•  Kitob bilan ishlash – o’qish, tez ko’rib chiqish, tsitata olish, bayon etish, 

qayta so’zlab berish, konspekt qilish. 

•  Video metod – ko’rib chiqish, mashq qilish. 

Hozirgi kunda akademik Yu.K.Babanskiy tavsiya etgan o’qitish metodlari 

keng tarqalgan. Unda o’qitish metodlari uchta katta guruhlarga bo’lingan: 

•  o’quv – bilish faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish metodlari; 

•  o’quv – bilish faoliyatini nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish metodlari; 

•  o’quv – bilish faoliyatini rag’batlantirish va motivatsiya metodlari. 

O’quv – tarbiya jarayonida o’qitish metodlari asosida qo’yidagi vazifalar 

amalga oshiriladi: 

-  o’rgatuvchi; 

-  rivojlantiruvchi; 

-  tarbiyaviy; 

-  istak tug’diruvchi yoki motivatsiya; 

-  nazorat-korrektsion. 

O’qitishning noan’anaviy metodlarini qiziqtiruvchi va interaktiv 

metodlariga bo’lish mumkin. 

O’qitishning qiziqarli metodlariga krossvord ko’rinishdagi so’rov va rebus 

shakllarini misol qilish mumkin. 

O’qitishning interaktiv metodlari o’quvchilarning mustaqil fikrlashlarini 

rivojlantirishda juda katta ahamiyatga ega. Interaktiv so’zi inglizcha «interact» 

---

19 

 

 

 

so’zidan olingan bo’lib, «inter»-o’zaro, «act»-ish ko’rmoq, ishlamoq degan 

ma’nolarni anglatadi. Interaktiv deganda o’zaro ish ko’rish, faoliyat ko’rsatish 

yoki suhbat tartibida kim bilandir muloqot holatida bo’lish tushuniladi. 

Interaktiv (interfaol)o’qitish muloqotli o’qitish bo’lib, jarayonning borishida 

o’qituvchi va o’quvchi orasida o’zaro ta’sir amalga oshiriladi. Interaktiv o’qitishda 

o’quv jarayonida barcha o’quvchilar bilish jarayoniga jalb qilingan bo’lib, erkin 

fikrlash, tahlil qilish va mantiqiy fikr yuritish imkoniyatlariga ega bo’ladilar. 

O’qitishning interaktiv metodlariga Venna diagrammasi, klasterlar, insert 

texnologiyasi, T-sxema, katta aylana, Aqliy hujum, Chigal mantiqiy zanjirlar, 

6*6*6 metodi, Rolli o’yinlar, Besh minutlik esse kabi metodlarni misol qilish 

mumkin.   

Informatika o’qitish metodikasi fanini «Informatika» o’quv predmetini 

o’qitish uchun o’quv-metodik, dasturiy, tashkiliy va texnik ta’minotini tadqiq etish 

hamda ishlab chiqish bilan shug’ullanadigan, pedagogika va informatika fanining 

bir qismi sifatida qarash mumkin. 

Informatika o’qitish metodikasi o’quv-metodik ta’minot uchun o’z oldiga 

quyidagilarni yaratishni maqsad qilib qo’yadi: o’quvchilar uchun darsliklar va 

o’quv qo’llanmalar yaratish; o’qituvchilar uchun esa uslubiy ishlanmalarni 

yaratish. 

O’quv-metodik ta’minot o’quv dasturlari, darsliklar, o’quv va uslubiy 

qo’llanmalar shu jumladan ularning elektron ko’rinishdagi variantlarini o’z ichiga 

oladi. O’quv-metodik ta’minot tarkibiga davriy nashrlardagi me’yoriy hujjatlarni, 

Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi va Xalq ta’limi vazirliklari tomonidan joriy 

qilingan uslubiy materiallar hamda me’yoriy hujjatlarni kiritish mumkin. 

O’quv-metodik ta’minotning zamonaviy tashkil etuvchilaridan biri elektron 

o’quv–metodik materiallardir. Elektron o’quv-metodik materiallarga quyidagilarni 

misol qilish mumkin: 

-  elektron ma’lumotnomalar; 

-  elektron o’quv qo’llanmalar; 

-  elektron darsliklar; 

---

20 

 

 

 

-  elektron entsiklopediyalar va boshqalar. 

Informatika o’qitish metodikasida dasturiy ta’minot sohasida quyidagilarni 

amalga oshiradi: yangi dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqish, muayyan dasturiy 

muhsulotlardan foydalanish maqsadga muvofiqligini asoslab berish kabilar. 

Informatika kursining dasturiy ta’minoti kompyuterlarning bazaviy 

dasturlari va informatika kursining ma’lum bir mavzularini o’rganishga yordam 

beradigan pedagogik dasturlar majmuasidan tashkil topadi.