Microsoft Word Bir havodan nafas olish-Жамият doc

Surxondaryo  viloyati  iqlimi  o'ta  issiq  bo'lib,  ba`zan  harorat  40-45  darajagacha 

ko'tariladi.  Ma`lum  bo'lishicha,  ftor  bunday  haroratda  juda  faollashadi.  U  o'simlik 

va  suvda  to'planib,  chorva  mollarining  suyagini  yemiradi.  Tadqiqotlar  birinchi 

darajali  flyuoroz  bilan  36  foiz,  ikkinchi  darajalisi  bilan  40  foiz,  uchinchi  darajalisi 

bilan esa 35 foiz chorva mollari kasallanganini tasdiqladi. 

Ilgari  Sariosiyo  tumanida  yiliga  400  tonnagacha  ipak  yetishtirilar  edi.  Ekotizimning 

buzilgani  oqibatida  tumanda  ushbu  serdaromad  soha  bilan  shug'ullanish  imkoni  bo'lmay 

qoldi.  Chunki  tut  barglari  ipak  qurti  uchun  haqiqiy  zahri  qotilga  aylandi.  Vaholangki, 

atmosfera  havosining  transchegaraviy  ifloslanishi  oldini  olish  borasida  1994  yil  17 

noyabrda  Toshkent  shahrida  «O'zbekiston  Respublikasi  hukumati  va  Tojikiston 

Respublikasi  hukumati  o'rtasida  Tojikiston  alyuminiy  zavodining  salbiy  ta`siri 

mintaqasidagi  ekologik  holatni  yaxshilashda  hamkorlik  qilish  to'g'risida»gi  kelishuv 

imzolangan.  

Mazkur Kelishuvni rivojlantirish maqsadida 1994-1998 yillar davrida uni amalga oshirish 

bo'yicha chora-tadbirlar ishlab chiqilgan bo'lib, o'zaro harakatlar tartibini ishlab chiqish va 

ularni  muvofiqlashtirish  hamda  kelishuv  ijrosini  nazorat  qilish  bo'yicha  ishchi  guruhlari 

tuzildi. 

O'zbekiston Respublikasining sohaga mas`ul xodimlari 1995 yilning iyun oyida Tojikiston 

alyuminiy  zavodini  ko'zdan  kechirib  chiqib,  korxona  rahbariyatiga  ftorli  vodorod 

moddasining  atmosfera  havosiga  betartib  va  ko'p  miqdorda  tashlanishiga  olib  keluvchi 

alyuminiy ishlab chiqarish texnologiyasidagi bir qator qoidabuzarliklarni aniqlab ko'rsatib 

berishdi.  1995-1996  yillarda  O'zbekiston  Respublikasi  va  Tojikiston  Respublikasi 

o'rtasidagi  mazkur  hujjat  ijrosini  nazorat  qiluvchi  hukumatlararo  organning  ikkita 

yig'ilishi  o'tkazildi.  Kelishuvga  binoan  ishlarni  amalga  oshirish  uchun  tomonlarning 

ekolog-olim  va  mutaxassislaridan  iborat  guruhlar  tuzildi.  Ular  tomonidan  to'rtta  ilmiy-

tadqiqot  dasturlari  ishlab chiqildi.  Ammo  Tojikiston  hukumatining sustkashligi oqibatida 

dastur  amalga  oshirilmay  qolib  ketdi.  Xo'sh,  Tojikiston  hukumatining  1979  yilda  qabul 

qilingan  BMT  Yevropa  iqtisodiy  komissiyasining  (YeIK)  Atmosfera  havosining  uzoq 

masofalarida  transchegaraviy  ifloslanishi  to'g'risidagi  konvensiyasi  talablariga  zid 

ravishdagi xatti-harakatlarini qanday baholash mumkin? Yoxud 1992 yil 8 fevralda MDH 

davlat  rahbarlari  imzolagan  bitimga  muvofiq  tuzilgan  MDH  mamalakatlari  Davlatlararo 

ekologiya  kengashining  nizom  va  dasturlariga  amal  qilmaslik,  o'z  manfaatlarini  o'ylab, 

o'zining hamda qo'shni davlat aholisi sog'ligi va salomatligini hamda o'simlik va hayvonot 

dunyosini zaharlayotganini qanday izohlash mumkin?  

2010 yil 4 oktyabr kuni Vengriyaning Ayka shahridagi alyuminiy zavodi uchun xomashyo 

tayyorlab beruvchi korxonada kuchli portlash yuz berishi oqibatida zaharli chiqindi, «qizil 

shlam-quyqa»  saqlanadigan  rezervuar  yorilib  ketishi  natijasida  bir  million  kubometrga 

yaqin  toksin  moddalar  tevarak-atrofga  yoyildi.  Bu  esa  inson  salomatligiga,  atrof  tabiiy 

muhitga  salbiy  ta`sir  ko'rsatishi  bilan  birga  transchegaraviy  daryolardan  biri  bo'lgan 

---

Dunay daryosi suvlarining ifloslanishiga olib keldi. Mazkur holatdan Tojikiston hukumati 

ham tegishli xulosa chiqarib olsa o'zi uchun foydadan xoli bo'lmas edi. 

 OQILONA MUNOSABAT ZARURATI 

 Atrof-muhit,  aholi  salomatligini  muhofaza  qilish  va  ekologik  vaziyatni  sog'-

lomlashtirishda  keng  jamoatchilikning  faol  ishtirokini  ta`minlash,  atrof-muhit  holatining 

inson  salomatligi  bilan  o'zaro  munosabati  yuzasidan  O'zbekiston  ekologik  harakati  keng 

jamoatchilik, o'zini-o'zi boshqarish organlari ishtirokida qator tadbirlar o'tkazib kelmoqda. 

Ayniqsa,  Ekoharakat  faollarining  «Tojikiston  alyuminiy  kompaniyasi»  davlat  unitar 

korxonasi  faoliyatining  atrof-muhitga  va  inson  salomatligiga  zararli  ta`siriga  qarshi 

Surxondaryo  viloyatida  o'tkazgan  ommaviy  tadbirlari  O'zbekiston  ekologik  harakatining 

o'z maqsad va vazifalariga erishish yo'lidagi amaliy sa`y-harakatlarining yorqin isbotidir.