Microsoft Word Баходир лотинча тузатилган doc

- 224 - 
 
ASAB JARAYONLARINING BALOG‘AT  
DARAJASINI ANIQLASH 
Asab  jarayonlarining  balog‘at  darajasini  aniqlash  uchun  bir 
nechta  usul  bor.  Eng  keng  tarqalagani  –  tepping  test.  Qog‘oz 
varaqasi  6ta  teng  qismga  bo‘linadi  va  ularga  raqam  quyidagi 
tartibda qo‘yib chiqiladi: 
1 2 3 
6 5 4 
Birinchi  to‘rt  burchakdan  ikkinchisiga  qarab  ketma  ketlik 
bilan  amalga  oshiriladi.  Vazifaning  maqsadi  xar  bir 
to‘rtburchakga  maksimal  tezlikda  nuqtachalar  chizib  qo‘yish. 
Xarakat tarbiyachining buyrug‘i bilan boshlanadi va to‘xtatiladi. 
Sinov  10  sek.  davom  etiladi.  Ushbu  vazifaning  natijalari  asab 
tizimining  balog‘ati  haqida  xulosa  chiqarish  uchun  kerak 
(bolaning 
kuchi, 
chidamliligi, 
ishchanligi) 
1-chi 
to‘rtburchakdagi  nuqtachalar  miqdori  asab  jarayonlarining 
yuqori surati haqida dalolat beradi; boshlang‘ich temp qanchalik 
yuqori  saqlanib  qolinsa,  asab  jarayonlari  shunchalik  kuchli 
xisoblanadi va chidamli bo‘ladi. Bola shu tempni saqlab qolgan 
holda  uni  oshirsa,  bu  xolat  asab  tizimining  balog‘ati  haqida 
dalolat beradi. 1, 3, 5, to‘rtburchaklarda - maksimal temp, 2, 4, 6 
larda  esa  –  o‘rta  me’yordagi  temp  saqlansa,  bu  holat  asab 
jarayonlarida bir biriga o‘tish haqida dalolat beradi. 
Tepping sinov natijalari nafaqat asab tizimining rivojlanishi 
haqida,  balki  bolaning  tipologik  xarakteristikasini  haqida  ham 
ma’lumot  beradi.  Tempni  bir  me’yorda  saqlash  va  kuchaytirish 
kuchli 
asab 
tizimi 
ahvoli 
haqida 
dalolat 
beradi, 
to‘rtburchaklarda nuqtachalar kamligi, tempning past surati asab 
tizimining kuchsizsligi haqida dalolat. 
Miya  asab  tizimining  yetilish  darajasi,  asab  jarayonlarining 

---

- 225 - 
 
balog‘atga  etganligi  ixtiyorsiz  xarakatlarni  boshqarish  uchun 
imkon  yaratadi.  Shuning  uchun  XX  asrning  30  yillarida 
ixtiyorsiz 
xarakatlar 
yordamida 
bolaning 
psiximotor 
rivojlanishini  aniqlashga  xarakat  qilganlar.  Bizning  nuqtai 
nazarimizda,  N.  Ozeretskiy  va  M.  Gurevich  metodikasi  bu 
haqida ko‘proq ma’lumot beradi.