Microsoft Word Astanaqulov Asliddin 2

Atmosferaning   tarkibi   va  uni   ifloslovchi   manbalar. 

 

Er  kurrasini o`rab  olgan  havo qatlami atmosfera deyildi. Erning  landShafti  hayo  tida 

juda muhim vazifani bajaradi. Atmosfera erning tirik organizmlarini turli ultrabinafSha 

nurlardan saqlaydi. Agar  atmosfera bo`lmaganda edi, unda er yo`zasi kechkurun 100

0

 

S  sovuq,    kundo`zi  100

0

  S  isib  ketgan  bo`lar  edi.    Faqat  atmosfera  tufayli    erda  havo  

mavjud. Aks holda u  oydagi kabi hayo  tsiz bo`lib kolar edi.  

Atmosfera tabiatning eng muhim elementlaridan biri bo`lib,  tirik organizmlar yashashi 

uchun  juda ham zarurdir. Har bir kishi 1 sutkada  1 kg ovqat,  2 litr suv iste’mol qilsa, 

nafas organlari orqali 25 kg havoni yutadi. Toza havo Shuningdek, o`simlik, hayvonlar  

va  qishloq  ho`jalik  ekinlari  uchun  ham  zarur.  Atmosfera    havosi  har  hil  gazlarning 

mehanik aralashmasidan iborat: azot – 78%, kislorod- 21%,argon- 0,93 % va karbonat 

angidrid 0,03% dan iborat.Kosmonavtlarning ma’lumotlariga ko`ra, atmosferaning 100 

km.cha  baland  qismida  ham  uning  tarkibi  suv  bug`lari  azot,  azon,  vodorod,  geliy, 

neon,kseon,  krepton  gazlaridan  iborat  .  1000-2000  km  balandlikda    atmosfera  asosan 

---

kislorod  va  azotdan    ,  undan  yuqori  2500  km  gacha  bo`lgan  qismida  geliy  gazi    va 

2500 km dan yuqorida engil gaz vodoroddan iborat.  Atmosferani ifloslanishi deganda  

uning  tarkibida  tabiiy  holda  har  hil  gazlar  qattiq  zarrachalar,  changlar,  radiaktiv 

changlar, to`z zarrachalari, suv bug`lari va boshqalr ko`zda tutiladi. Bir kuchli vulkon 

otilganda  atrof-muhitga  75  mln.m

3

  chang  chiqadi.  Shuningdek  dengiz  suvi  tufaydi 

havoga to`z zarrachalari  yo  ng`in natijasida chang, qum va boshqa   qattiq zarrachalar 

o`simlik  changlari  chiqib  qo`Shiladi.  Keyingi  paytlarda    atmosferaning  suvni  

ifloslanishida  avtomobil  transporti  1-chi  o`rinni  (40%)  egallaydi.  Energetika  sanoati 

20%  ishlab  chiqarishdan  14%ni  egallaydi.  Maishiy  kommunal  qishloq    ho`jaligida 

26%ni  tashkil  qiladi.  Hozir  har  yili  atmosferaga  er  kurrasidagi  kishilarning  ho`jalik 

faoliyatidan  500  mln.tonna    atrofida  oltingugurt  gazi,  sulfid  oksidi,  azot  oksidi, 

karbonad angidrid va pestitsitlar chiqarilmoqda.  

Avtomashina,  samolyo    t,  teplovoz,  qishloq  ho`jalik  mashinalari  juda  katta  miqdorda 

kislorodni  sarflab,  atmosferani  is  gazi  azot  oksidi  uglevodorodlarni      qurg`oShinning 

zaharli birikmalarini, changni qum va boshqalarni chiqarib, uni ifloslaydi.  

AKSHda atmosfera  havosini  ifloslanishida transportning  hissasi 60%ni sanoat  hissani 

esa  17%ni  tashkil  etsa,  Evropa  ittifoqida  sanoatni  hissasi  60%ni,  transport  13%ni 

tashkil etadi.