Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

Metamorfik  tog’  jinslari.  Metamorfik  tog’  jinslaridan  qurilishda  ko’p  ishlatiladigani 
gneyslar, gilli slanetslar, marmarlar va kvartsitlardir. 
Gneyslar  slanetssimon  (qatlamli)  tuzilishga  ega  bo’lib,  granitlarning  metamorfizmga 
uchrashidan  h’osil  bo’lgan.  Gneyslar  tarkibiga  kvarts,  biotit,  rogovaya  obmanka,  dala  shpatlari 
kabi  minerallar  kiradi.  Ular  granit  kabi  yuqori  mustah’kamlikka  ega,  lekin  muzlaganda 
qatlamlanib buziladi. Gneyslar poydevorlar, yo’l qoplamalari barpo etishda ishlatiladi. 
Kristalli  slanetslar  mayda  donali  tuzilishga  ega  bo’lib,  kvarts,  biotit  va  muskavit 
minerallaridan  iborat  bo’ladi.  Slanetslarning  gilli,  kremniyli,  slyudali  va  boshqa  turlari  mavjud 
bo’lib,  tombop  plitalar  tayyorlashda  ishlatiladi.  Slanets  2-8  mm  qalinlikda  osongina 
qatlamlanishi  mumkin.  Uning  zichligi  2,7-2,8  gsm
3
,  g’ovakligi  0,3-3%,  siqilishdagi 
mustah’kamligi  50-240  MPa  bo’ladi.  Slanetsdan  pol,  zinapoya  qoplamalari  qismlari  tayyorlash 
mumkin. 
Kvartsitlar  qumtoshlarning  qayta  kristallanishidan  h’osil  bo’lgan  mayda  donali  tog’ 
jinslaridir.  Kvartsit 95-99% kvartsdan (SiO
2
) iborat bo’lib, siqilishdagi  mustah’kamligi 100-455 
MPa, olovga bardoshliligi 1710-1770
0
S. 
Qurilishda  kvartsitlar  devor  toshlari,  bruschatka,  yo’l  va  ko’prik  qoplamalarida,  kislotaga 
chidamli material sifatida ishlatiladi. 
Marmar-mayda, o’rtacha va yirik donador zich tog’ jinsi bo’lib, oh’aktosh va dolomitlarni 
yuqori  bosim  va  h’arorat  tasirida  metamorfizmga  uchrashidan  h’osil  bo’lgan.  Sof  marmar  oq 
rangda, minerallar aralashsa yashil, qizil, kulrang, qora va qoramtir bo’lishi mumkin. Aralashgan 
minerallarning bir tekis tarqalmaganligi marmar teksturasi turli gulli bo’lishiga sababchidir. 
Marmar  zichligi  2,8  gsm
3
,  suv  shimuvchanligi  0,7  %  gacha,  siqilishdagi  mustah’kamligi 
esa  100-300  MPa,  qattiqligi  3-4.  Marmar  oson  qayta  ishlanadi,  jilolanadi.  Marmar  qurilishda 
ichki va tashqi devorlarni bezashda, zinapoya, deraza tokchalari, chiqindilari esa koshinkor beton 
buyumlar,  murakkab  bezak  qorishmalari  tayyorlashda  ishlatiladi.  Marmar  bino  va  inshootlarni 

---

tashqi  bezagi  uchun  ishlatilganda  vaqt  mobaynida  h’avodagi  namlik  va  turli  gazlar  tasirida 
jilosini yo’qotib boradi. 
Marmar  Wzbekistonning  Nurota,  Qurama,  Chotqol  tog’  tizmalarida  ko’plab  uchraydi. 
Shulardan  eng  mashxuri  Nurota  marmar  konlari  tizimidir.  Toshkent  shaxridagi  Navoiy  nomli 
teatr, Xalqlar do’stligi saroyi binolari maxalliy marmar toshlar bilan bezatilgan.