Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

2.2. Tabiiy tosh materiallari va buyumlari ishlab chiqarish 
Magmatik  tog’  jinslar.  Tog’  jinslarining  chuqurlikda  h’osil  bo’lishi,  ularni  zich, 
mustah’kam, chiroyli teksturali bo’lishini taminlaydi. 
Granit-kvarts  (25-30%),  dala  shpati  (ortoklaz,  35-40%)  va  slyudadan  (5-10%)  iborat.  U 
och  kulrang,  kulrang,  pushti,  qoramtir-qizil,  sariq  ranglarda  bo’ladi.  Granitning  siqilishdagi 
mustah’kamligi-120-250 MPa. U mo’rt material bo’lgani uchun zarbiy tasirlardan saqlash kerak. 
Granitning  g’ovakligi  1,5%  atrofida  bo’lib,  suv  shimuvchanligi  juda  kichik  (0,5%  h’ajm 
bo’yicha). 
Granit  oq,  sariq,kulrang,  pushti,  qizil  ranglarda  bo’lib,  teksturasi  juda  chiroyli  bo’ladi. 
Uning  mustah’kamligi,  sovuqqa  chidamliligi  va  edirilishdagi  qarshiligi  yuqori  bo’lgani  uchun 
bino  tsokollarida,  fontan  va  qirg’oq  qoplamlarida,  kislotaga  chidamlilik  talab  etilgan  joyda 
h’amda yuqori mustah’kamlikdagi beton tayyorlashda yirik to’ldiruvchi sifatida ishlatiladi. 
Sienit-kaliyli (50-70%) va natriyli (10-30%) dala shpatlari, rangli minerallardan (10-20%) 
tashkil topgan. Sienit tarkibida kvarts (10-15%) bo’lsa, sienit kvartsli sienit deb yuritiladi. Sienit 
pushti, kulrang, ko’kimtir ranglarda bo’ladi. 
Diorit-dala  shpati  (45-50%),  kvarts  (20-25%),  rangli  minerallardan  iborat.  Rangli 
minerallardan  rogovaya  obmanka  ko’proq bo’ladi.  Diorit mustah’kam  (150-300  MPa), sovuqqa 
chidamli,  zarb  va  edirilishga  qarshiligi  yuqori  jinsdir.  Shu  sababli  koshinlashda,  yo’l 
qoplamalarida va xaykaltaroshlikda ishlatiladi. 
Gabbro-dala shpati  (plagioklaz), kulrang va  qoramtir (avgit, olivin)  minerallardan  iborat. 
Gabbro zichligi 2,9-3,0 gsm
3
, siqilishdagi mustah’kamligi 200-300 MPa. 
Gabbro  jilolanganda  juda  chiroyli  ko’ringani  uchun  xaykaltaroshlikda,  koshinlashda 
ishlatiladi.