Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Potensiometriya
Potenisiometriya - aniqlanadigan modda eritmasiga tushirilgan turli 
elektrodlar orasidagi potenisialni o’lchashga asoslangan. Elektrod potenisiali 
elektrodlarda sodir bo’ladigan oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari natijasida 
hosil bo’ladi. Elektrod potensiali qiymatini ifodalaydigan tenglama Nernst 
tenglamasidir: 
yoki 
0,059

---

74 
Potenisiometriyada 
eritmaga 
ikkita 
elektrod-indikator 
elektrodi- 
aniqlanadigan ionning ma’lum konsentratsiyasi bilan ta’sirlashadigan va 
standart, yoki taqqoslash elektrodi qaysiki indikator elektrodining potensiali shu 
elektrodga nisbatan o’lchanadigan elektrodlar ishlatiladi. 
Potenisiometriyada standart va indikator elektordlarning bir necha turi 
ishlatiladi: 
1-tur elektrodlar - metall ionlariga nisbatan qaytar elektrodlardan tuziladi. 
Bu elektrodlar metall kationlari mavjud eritmaga tushirilganda Me
2+
/Me 
elektrod juflini hosil qiladi va E yuqoridagi tenglama asosida aniqlanadi. 
Masalan: H elektrod Cu
2+
tuzlari eritmasiga tushirilganda Cu
2+
/Cu elektrod 
juflini hosil qiladi va 
E=E° + 0,059/n *lg (Cu
2+
)0,337 + 0,059/2.lg (Cu) bo’ladi. 
2- tur elektrodlar-anionlarga sezgijr metall bo’lib, uning ustki qismi anion 
bilan hosil qilgan erimaydigan tuzi bilan qoplangan va elektrodlar ana shu 
anionga sezgirdir. Bu elektrod eritmaga tushirilganda anion E potensiali hosil 
qiladi va u tuzning eruvchanlik ko’paytmasiga (EK) va anionning eritmadagi 
konsentratsiyasiga (A) bog’liq bo’ladi: 
,
lg 
0,059
lg 
Ikkinchi tur elektrodlarga kumush xloridli va kalomel elektrodlari kiradi. 
Kumush xloridli elektrodning potensiali eritmadagi KCl ning 
konsentratsyasiga bog’liq bo’ladi. Odatda KCl ning .to’yingan eritmasi 
ishlatiladi. Bunda E=0,199 V ga teng bo’ladi, bu qiymat esa normal vodorod 
elektrodiga nisbatan olinadi. 
Inert elektrodlar-qiyin aniqlanadigan metall plastinkalari va simlaridan 
iborat Pt, Au, Pd metallari kiradi. Bu elektrodlar eritmada oksidlanish- 
qaytarilish juftlari mavjud bo’lgan modda eritmalarining potensialini o’lchashda 
ishlatiladi, masalan, Fe 
+
/ Fe
2
, Ce
4+
/ Ce
3+
va hokozolar.
Membranali elektrodlar - membranaga ega bo’lib, unda membrana 
potensiali hosil bo’ladi. Membrana potensiali membrananing ichki va tashqi 
tarafidagi ionlar konsentratsiyalari farqiga bog’liq bo’ladi. Bunga shisha 
membranali elektrod misol bo’la oladi. Sharikli membrananing qalinligi 0,006-
0,1 mm bo’ladi. U qattiq membranali elektrodga kiradi. Suyuq membranali 
elektrodlar ham mavjud. Masalan, turli organik polimerli plastinkalar qoplangao 
elektrodlar bunga misol bo’la oladi. 
Membranali indikator elektrodi ishtirokida eritma elektrod chegarasida ion 
almashinish sodir bo’ladi. 
Potensiometriyaning ion selektiv elektrodlar ishlatiladigan qismi- 
ionometriya deyiladi. Ionometrik tahlil usuli - ion .selektiv elektrodlar potensiali 
va eritmadagi ionning aktivligi , orasidagi bog’lanishni o’rganishga asoslangan. 
lonometriyada aniqlanadigan ionning konsentratsiyasi: 

---

75 
lg
a
me
= (E-E
0
)n·F/2.3·R·T tenglama yordamida topiladi. 
Turli kation va anionlarni aniqlash uchun suvuq va qattiq membranali 
elektrodlar tanlangan va ularni ishlatishda aniqlash jarayoni kalibrovkalash 
grafiklari tuzish bilan yakunlanadi. Na
+
, K
+
, Ca
2+
, Mg
2+
, Сl
-
, Br
-
, F
-
, J
-
, NO
3
-
kabi ionlarni aniqlash uchun selektiv bo’lgan elektrodlar amalda keng 
qo’llaniladi.