Microsoft Word Амиров Elektr o`lchashlar doc

W   p(t)dt,
0
bu yerda p(t) - aktiv quvvatning oniy qiymati, T - o'lchash vaqti.
Energiya manbaidagi kuchlanish va tok sinusoidal bo'lganda, oniy quvvat: p(t)  u(t)i(t) U_m sintI_m sin(t ) UIcosUI cos(2t ).
Oniy quvvatni bir davr mobaynidagi integrali iste'mol qilinayotgan aktiv quvvatga teng, ya'ni:
1 T
  p(t)dt UIcos Scos. T ₀
Zanjirning reaktiv quvvati:
UIsin Ssin.
Zanjirning quvvati (P, Q yoki S) ni elektron hisoblagich yordamida aniqlash (hisoblash) uchun P, Q, S va  lardan ixtiyoriy ikkitasi qiymatini o'lchash lozim bo'ladi.
2.64 - rasmda elektron energiya hisoblagich struktura sxemasi keltirilgan. Bu

2.64 – rasm
sxemada tok va kuchlanishlarning uzluksiz oniy qiymatlari diskret vaqt oraliqlariga o'zgartiriladi hamda protsessor yordamida ularga ishlov beriladi. Buning uchun protsessorning kirishiga tok va kuchlanish o’zgartkichlaridan zanjirdagi tok va kuchlanishlarga proporsional bo'lgan signallar beriladi. Bu signallarga P, Q, S va  qiymatlarini hosil qilish maqsadida ishlov beriladi. Masalan, zanjirning aktiv quvvati (2.17) tenglama asosida aniqlanishi mumkin. Bunda aktiv quvvat tok va kuchlanishlar mos diskret qiymatlari ko'paytmalarining davr mobaynidagi o'rtacha arifmetigiga teng bo'ladi, ya'ni:
1 N
P  ^U_i^I_i , (2.18)
N i1
f^d bu yerda N  - o'lchanayotgan signal bir davri mobaynidagi hisoblashlar f_c
soni; ^f_d - diskretlash chastotasi; ^f_c - manba chastotasi.
(2.18) ifodadan ko'rinib turibdiki, o'lchash xatoligi diskretlash chastotasining ortishi bilan kamayadi. Lekin ^f_d ning oshirilishi energiya hisoblagich dasturiy ta'minotini murakkablashtiradi.
Ma'lumotlarga ishlov berish algoritmini soddalashtirish va asbob narxini kamaytirish maqsadida 2.65-rasmdagi sxema qo'llaniladi. Bu sxemada P, Q, S,  parametrlardan birini yoki bir nechtasini o'lchash funksiyasini quvvatni o'lchovchi mikrosxema bajaradi. Eng oddiy holatda bu mikrosxema сhiqishida

2.65-rasm
aktiv quvvatga proporsional bo'lgan impulslar chastotasi hosil bo'ladi. Bu strukturada mikrokontroller impulslarni sanash, ma'lumotni ekranga chiqarish va boshqa ayrim funksiya (tarifni o'zgartirish, avariya rejimlari haqidagi ma'lumotlarni xotirada saqlash, ish faoliyatiga oid ma'lumotni tashqi qurilmalarga chiqarish yoki tok va kuchlanishlar orasidagi faza siljish burchagini o'lchash) larni bajaradi.
Impulslar sonini bilish, ma'lumotni ekranga chiqarish va manba kuchlanishini avariya natijasida yo'qolib qolishidan himoya qilish funksiyalarnigina bajarish lozim bo'lganda, tizim 2.66-rasmda keltirilgan struktura bo'yicha qurilishi mumkin. Tarmoqdagi tok va kuchlanish to'g'risidagi signallar tok va kuchlanish datchiklaridan mikrosxemaning "quvvat-chastota" o'zgartkichining kirishiga beriladi. Uning chiqishidan chastotali signal mikrokontroller kirishiga beriladi. Mikrokontroller unga kirayotgan impulslarni to'plab, Vtsoat energiyaga proporsional bo'lgan signalga o'zgartirib beradi. Har bir Vtsoat energiyaga mos impulslar yig'ilganda, unga mos ma'lumot ekranga chiqariladi va xotira qurilmasiga uzatiladi. Tarmoqdan elektr energiya ta'minoti vaqtincha to'xtaganda ham energiya hisoblagich xotirasida sarflangan energiya miqdori to'g'risidagi ma'lumot saqlanib qoladi. Tarmoqda elektr energiya ta'minoti qayta tiklanganda mikrokontrollerdan ma'lumot o'qilib ekranga chiqariladi va hisoblash shu qiymatdan davom ettiriladi. Bu strukturani amalga oshirishda

2.66-rasm
mikrokontrollerdan 1 kbayt hajmdagi xotira talab etiladi. Ekran (displey) sifatida mikrokontroller yordamida boshqariladigan oddiy suyuq kristalli indikator ishlatiladi.
Ko'p tarifli elektron energiya hisoblagichda tashqi qurilmalar bilan ketma-ketli interfeys orqali axborot almashinadi. Bundan tashqari, interfeys elektr tarmog'iga elektr energiya hisoblagich guruhini ulash va har biriga murojaat qilish imkonini beradi. Bunday qurilma struktura sxemasi 2.67-rasmda keltirilgan. Energiya hisoblagichning ishlash algoritmi quyidagicha. Qurilma xotirasi bir nechta qismga bo'lingan bo'lib, ularda to'rt xil: imtiyozli, umumiy, pik(yuklama miqdori maksimal qiymatga ega paytlar) paytdagi va jarima tarifli to'plangan elektr energiya haqidagi axborotlar saqlanadi. Xotiraning birinchi qismi (banki) da energiya hisoblagich foydalanishga topshirilgan vaqtdan boshlab to'plangan axborotlar saqlanadi. Xotiraning keyingi bir nechta bankida avvalgi 11 va xozirgi oylar mobaynidagi axborotlar saqlanadi. Bu holat yilning istalgan oyida sarflangan elektr energiya miqdorini aniqlash imkonini beradi.
Elektr energiya tarifini kunning ixtiyoriy vaqtlari bo'yicha o'zgartirish mumkin: haftaning har bir kuni uchun tarif jadvalini tuzish mumkin bo'ladi.
Iste'molchining xohishiga qarab bir yilda 16 kungacha dam olish kunlari tarifi bo'yicha bayram kunlari belgilanishi mumkin.
Elektron energiya hisoblagichda bir oyda iste'mol qilinadigan quvvat va energiyani cheklash rejimini nazarda tutish mumkin. Bu rejimga ko'ra energiya hisoblagich bir oyda belgilangan (limit) energiyadan ortig'ini alohida qayd etadi.
Elektron energiya hisoblagich iste'molchiga elektr tarmog'idan kelayotgan energiya uzilib qolgan vaqt va uning davomiyligini alohida qayd etib beradi.

2.67-rasm.
Energiya hisoblagichni dasturlash RS-232 yoki RS-485 interfeys yordamida qayd qilingan topshiriqlar tizimi asosida amalga oshiriladi. Bu topshiriqlar bitta hisoblagich bilan o'zaro aloqani amalga oshiruvchi shaxsiy va interfeysga ulangan hisoblagichlar guruhi uchun umumiy topshiriqlar tizimiga bo'linadi. Kun, vaqt, vaqtinchalik tariflar, quvvat limitlari, bayram kunlarini rejalovchi topshiriqlar tizimi mavjud. Bundan tashqari, energiya hisoblagichni testlovchi va darajalovchi qiluvchi topshiriqlar ko'zda tutilgan.
Bir nechta tarif rejimining mavjudligi hisoblagich displeyiga turli tarifli iste'mol qilingan elektr energiya miqdori to'g'risidagi ma'lumotlarni chiqara oladi. Bunday hisoblagich displeyi (2.68-rasm) ga iste'mol qilingan energiya to'g'risidagi ma'lumot 8 quyi razryad ko'rinishida chiqariladi (maksimal qiymati
9 9999. 999 kVts). Dastlab hozirgi oyda
iste'mol qilingan elektr
energiya ("oy mobaynida" yozuvi ostida), keyin esa
2.68-rasm hisoblagich foydalanishga topshirilgandan buyongi iste'mol qilingan energiya ("hammasi" yozuvi ostida) chiqariladi. Bir vaqtning o'zida indikator belgilar maydoni (5x7 nuqtalar)da joriy tarifga mos keluvchi belgi ("a" - asosiy, "i" - imtiyozli, "p" - pik, "j" - jarima) paydo bo'ladi. Agar iste'molchi bir oy uchun belgilangan energiya miqdoridan ko'proq iste'mol qilgan bo'lsa, u holda ekranda "energiya limiti" yozuvlari paydo bo'ladi.
O'tgan 11 oy mobaynidagi energiya iste'moli to'g'risidagi axborotni olish uchun hisoblagich qutisida maxsus tugma ko'zda tutilgan.
Elektron energiya hisoblagich:
elektr energiyani yuqori aniqlikda hisoblash imkonini beradi va konstruksiyasi aylanuvchan qismga ega emasligi tufayli yuqori ishonchlilikka ega;
bir vaqtning o'zida energiyaning aktiv va reaktiv tashkil etuvchilarini aniqlash imkonini yaratadi. Hisoblagichning bu xususiyati ayniqsa uch fazali zanjirlardagi energiyani hisobga olishda juda qo'l keladi;
ko'p tarifli energiya hisoblagichlarni yaratish imkonini beradi. Kundalik tarifni tanlash avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Masalan, kechasi va bayram kunlari "imtiyozli" tarifga o'tilsa, ish kunlarining soat 13⁰⁰ dan 15⁰⁰ gacha "maksimal (pikoviy)" tarifga o'tiladi. "Jarima" tarifi esa energiya iste'moli limitidan ortib ketganda joriy etilishi mumkin. Boshqa paytlarda hisoblagich "asosiy" tarif rejimida ishlashini nazarda tutish mumkin;
tashqi interfeys amalga oshirilishi mumkin. Bunda diagnostika va boshqaruv amallarini bajarish hamda bir necha energiya hisoblagichlar markazlashgan axborot tarmog'iga ulanish mumkin;
statistik hisoblarni amalga oshirish mumkin. Masalan, iste'mol qilinayotgan o'rtacha quvvat va uning dispersiyasi hisoblanishi mumkin. Energoresurslar taqsimlanishi istiqbolini belgilash va uni boshqarishda statistik ma'lumotlardan foydalanish energetik tizim ish samaradorligini oshiradi;
elektr energiya iste'moli, uni hisoblash, taqsimlash va to'lovni avtomatlashtirilgan tizimi talablariga to'liq javob beradi.
2.6.8. O'lchash asboblarida qo'llaniladigan interfeyslar
Zamonaviy raqamli o'lchash asboblarida RS-232 va RS -485 rusumli standart interfeyslar qo'llaniladi. Bu interfeyslar yordamida nafaqat ma'lumotlarni kompyuterga uzatish yoki printerdan chiqarish, balki o'lchash asbobini masofadan turib to'liq boshqaruvini amalga oshirish mumkin. RS -232 rusumli interfeys hozirgi kunga kelib keng qo'llanilayotgan bo'lsa, RS -485 rusumli interfeys ko'pchilik foydalanuvchilar uchun yangilik hisoblanadi. RS -485 rusumli interfeys RS -232 bajaradigan funksiyalardan tashqari kompyuterga bir paytning o'zida 32 tagacha o'lchash asbobini ikkita simli sxema yordamida ulash va ularni axborotlar yig'uvchi va ishlov beruvchi ko'p kanalli avtomatlashtirilgan tizimga birlashtirish kabi qo'shimcha funksiyalarni ham bajaradi.
Ikkala interfeysning ish faoliyatida ham SCPI (dasturlanuvchi asboblar uchun standart topshiriqlar) dastur tili qo'llaniladi. Bu standart topshiriqlar joriy qilinganda, dastur qo'llanilayotgan o'lchash asboblarining rusumlari bilan emas, balki amalga oshiriladigan funksiyalari bilan belgilanadi. Buning natijasida bir xil funksiyalarni bajaradigan asboblar o'rinlarini almashtirish imkoniyati paydo bo'ladi.
Hozirgi kunda keng qo'llanilayotgan va ma'lumotlarni sinxron va asinxron ravishda uzatadigan ketma-ketlikli RS-232 rusumli interfeys avval kompyuterni terminallar bilan bog'lash maqsadida qo'llanilgan. So'nggi paytlarga kelib bu interfeysning imkoniyatlari kengaytirilgan - printer, skaner, modem va boshqa tashqi qurilmalarni kompyuterga ulash, kompyuterlarni o'zaro bog'lash kabi funksiyalarni ham bajaradi. RS-232 ning asosiy elementi - oddiy ulovchi kabeldan iborat. Bu kabellarning uzunligi tashqi xalaqit(pomex)larning ta'siri sezilarli bo'lganligi sababli 15 m dan oshmaydi. RS-232 interfeysni tarmoq hosil qilish uchun qo'llashni imkoniyati yo'q, chunki u faqat ikkita qurilmani o'zaro bog'laydi, xolos (2.69 - rasm). Bu qurilmalarni boshqarish uchun liniya bo'ylab uzatiladigan ma'lumotlar tarkibiga boshqaruv simvollari kiritiladi.

2.69 - rasm. RS-232 interfeysi yordamida ikkita qurilmani ulash sxemasi
Ma'lumotlar RS-232 orqali baytma-bayt ketma-ket uzatiladi. Bunda ma'lumot-

2.70-rasm. RS-232 aloqa liniyasining
uzatuvchi va qabul qiluvchi qismlarida lar dupleks rejimda, ya'ni ikkala signallarning sathlari yo'nalishda ham uzatilishi
mumkin. Tashqi xalaqitlardan himoyalash maqsadida barcha signallar kuchlanish sathlari bo'yicha uzatiladi (2.70 - rasm): quyi sathga mantiqiy "1", yuqori sathga mantiqiy "0" mos keladi. RS-232 bo'yicha signallarni uzatish 110; 150; 300; 600; 1200; 2400; 4800; 9600; 19200; 38400; 57600; 115200 bit/s tezliklarda amalga oshiriladi.
Qurilmalarni o'zaro bog'lovchi aloqa liniyasi ekran ichiga joylashtirilgan va juft qilib o'ralgan hamda to'lqin qarshiligi 120 Om ga teng bo'lgan simlar ko'rinishida yasaladi. Tashqi xalaqitlar ta'sirini kamaytirish maqsadida ekran yerga ulanadi.

2.71-rasm. RS-485232 interfeysining moslagich (adapter)–o’zgartkichi