Microsoft Word Амиров Elektr o`lchashlar doc

Magnit oqimining ishchi o‘lchovlari sifatida aktiv qarshiligi, induktivligi va o‘ramlararo sig‘imi kichik bo‘lgan o‘zaro induktiv g‘altaklar ishlatiladi. O‘zRSТ 8.030-92 ga muvofiq bu o‘lchovning qiymati 0,01 Vb qilib belgilangan.
Magnit maydon kuchlanganligining namunaviy va ishchi o‘lchovlari tokli induktiv g‘altaklar ko‘rinishida yasaladi. O‘zRSТ 8.097-73 ga ko‘ra ushbu o‘lchamlarning nominal qiymatlari 0,01...30 MGs chastota diapazonida 210–3 dan
0,510–5 A/m gacha qilib belgilangan.
Magnit induksiyasining namunaviy va ishchi o‘lchovlari kvars karkasga o‘ralgan induktiv g‘altak bo‘lib, u toki 1 A bo‘lgan zanjirga ulanadi. Bu o‘lchovlar
10–10 dan 510–2 Тl gacha bo‘lgan magnit induksiyasini 0,0005 foizgacha bo‘lgan xatolik bilan hosil qilish uchun qo‘llaniladi.
Elektr va magnit kattaliklari o‘lchovlarining asosiy parametri bo‘lib ularning nominal va haqiqiy qiymatlari xizmat qiladi. O‘lchovning pasportida keltirilgan qiymati nominal, aniq o‘lchash sharoitidagi qiymati esa uning haqiqiy qiymatlari deb ataladi. Xatoliklarining qiymatlariga qarab o‘lchovlar aniqlik klasslariga bo‘linadi. O‘lchovlarning aniqlik klasslari ularning umumlashgan tavsifi hisoblanadi.

1.3. O‘lchash turlari va usullari

Har qanday kattalikning sonli qiymatini o‘lchash amali bilan topish, ya’ni ushbu kattalikni birga teng deb olingan shu xildagi kattalikdan necha marta katta yoki kichik ekanligini aniqlash mumkin.
O‘lchash deb, o‘lchanadigan kattalikni fizikaviy kattalik yordamida xuddi shu turdagi birlik sifatida qabul qilingan miqdor bilan taqqoslash natijasiga aytiladi. Har qanday o‘lchash o‘lchanayotgan kattalikning ishlatish, o‘zgartirish, uzatish yoki qayta ishlashlar uchun qulay shakldagi ifodasini aniqlashdir.
O‘lchash turlari. O‘lchash natijasini hosil qilish usuliga ko‘ra bevosita, bilvosita va birgalikda o‘lchash turlari mavjud. Bevosita o‘lchash turida o‘lchanayotgan kattalikning qiymati bevosita tajriba natijasida topiladi. Masalan, tokni ampermetr, quvvatni vattmetr, haroratni termometr yordamida o‘lchash. Тaqqoslash asboblari yordamida noma’lum kattalik qiymatini o‘lchash ham bevosita o‘lchash turiga kiradi. Bilvosita o‘lchashda o‘lchanayotgan kattalikning qiymati u bilan ma’lum bir bog‘lanishda bo‘lgan boshqa bir kattaliklarni bevosita o‘lchash natijasiga ko‘ra aniqlanadi. Bu o‘lchash turida o‘lchanayotgan kattalikning qiymati quyidagi formula yordamida topiladi:
Y  F x( ₁, x ... x₂, _n)
bu yerda: Y – o‘lchanayotgan kattalikning qiymati, x₁, x₂, ..., x_n – asboblar yordamida bevosita o‘lchangan kattaliklar qiymatlari.
O‘zgarmas tok zanjirining quvvati P ni ampermetr va voltmetr yordamida o‘lchangan tok I va kuchlanish U qiymatlariga ko‘ra P = U I formula yordamida topish yoki o‘tkazgichning solishtirma elektr qarshiligini uning asboblar yordamida o‘lchangan qarshiligi, uzunligi va ko‘ndalang kesimi yuzasi asosida aniqlash bilvosita o‘lchash turiga misol bo‘la oladi.