Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

QUR’ON TILOVAT QILISH KITOBI 
 
70-bob. Qur’on tilovati 
 
Qur’on o’qish zikrlarning afzalidir. Qiroatda tadabbur qilish – tushunib o’qish matlub ish 
sanaladi. Qiroatning o’ziga xos odob va maqsadlari bor. Qori va qiroatning odoblari, 
sifatlari va ularga taalluqli narsalar haqida bir kitob ham jamlagan edim. Chunki hofizi 
Qur’on uchun shunga o’xshash narsalar maxfiy qolishi mumkin emas. Men bu kitobda 
esa maqsadga muvofig’ini qisqa holda keltiraman.  
 
Fasl: Qur’on o’quvchi kishi ertami-kechmi, musofirmi-muqimmi, uning tilovatini tark 
qilmasligi, bardavom bo’lishi lozim. Salaf ulamolarimizning Qur’onni xatm qilish odatlari 
turlicha edi. Ba’zilari ikki oyda, ba’zilari har oyda, boshqalari har o’n kun, sakkiz kun 
yoki yetti kunda Qur’onni xatm qilishardi. Ko’pchilikning odati shu edi. Olti, besh, to’rt 
yoki uch kunda xatm qiluvchi ulamolar ham bor edi. Bundan tashqari har kecha va 
kunduzi xatm qiluvchilar bo’lgan. Sayyid Jalil ibn Kotib as-Suvfiy kechasi to’rt marta, 
kunduzi ham to’rt marta Qur’onni xatm qilardilar. Tobe’in Mansur ibn Zozon ibn Ibod esa 
peshin bilan asr orasida xatm qilardilar. Ibn Abu Dovud rivoyatlarida keltirilishicha 
Mujohid (r.a.) ramazonda Qur’onni shom namozi bilan xufton orasida xatm qilganlar. 
Ammo Qur’onni bir rak’atda xatm qiladiganlar ko’pligidan ularni sanab adog’iga yetib 
bo’lmaydi. Masalan, ular Usmon ibn Affon, Tamiym ad-Doriy, Said ibn Jubayrlardir. Lekin 
oldingi jamoalar Qur’onni bir kecha- kunduzda xatm qilishni makruh deb, quyidagi 
hadisni dalil qilib keltirishgan.  
 
270/1. Abdulloh ibn Amr ibn Osdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Kim Qur’oni karimni uch kundan oz fursatda xatm qilsa, ma’nolarini 
anglamaydi», dedilar. Abu Dovud, Termiziy, Nasoiylar rivoyatlari 
 
Ammo Qur’on o’qishni qachon boshlash va xatm qilish-tugatish vaqti qorini ixtiyoridadir. 
Masalan, Usmon (r.a.) bir haftalik xatmlarida juma kechasi boshlab, payshanba kechasi 
tugatar edilar. Abu Homid Fazzoliy «Ihyou ulumiddin» kitoblarida: Xatmlarni afzali 
kechasidagi xatm va kunduzidagi xatm. Kunduzgi xatm dushanba kuni bamdod 
namozining ikki rak’atida yoki undan keyin tugatiladi. Kechasidagi xatm juma kuni shom 
namozining ikki rak’atida yoki undan keyin tugatiladi deb aytganlar. Shunda kunduzini 
avvali va oxiriga yetishadi. Ibn Abu Dovud tobe’in Amr ibn Murradan qilgan 
rivoyatlarida: «U Qur’onni kechaning avvalida yoki kunduzni avvalida xatm qilishni 
yaxshi ko’rardilar», deydi. Tobe’inlardan Talha ibn Masraf aytadilar: «Kim Qur’onni 
kunduzi xatm qilsa, farishtalar kech kirgungacha u kishiga salovot aytishadi. Va kechasi 
xatm qilsa, tong otguncha salovot aytishadi».  
 
271/2. Sa’d ibn Abu Vaqqos (r.a.) aytadilar: «Qur’onni xatm qiluvchining xatmi 
kechaning avvaliga to’g’ri kelsa, farishtalar tong otguncha unga salovot aytishadi. Agar 
kechaning oxiriga to’g’ri kelsa, ertasi kunning kechqurunigacha salovot aytishadi». 
Imom Ahmad rivoyatlari 
 
Fasl: Qur’on qiroati uchun ixtiyor qilingan vaqtning eng yaxshisi namozda bo’lganidir. 
Imom Shofe’iy va boshqalarning fikrlaricha, namozda qiyomni qiroat bilan uzun qilish 
sajda va undan boshqa o’rinlarda uzoq turishdan afzalroqdir. Namozdan tashqaridagi 
qiroat esa, kechasi bo’lgani yaxshiroq. Kechani ikkinchi yarmida bo’lgani esa, avvalida 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy