Microsoft Word akram uzoqov mdh adabiyoti cyr ziyouz com

“Жиноят ва жазо” 
 
Романни таҳлил қилиш, шарҳлаш осон, негаки воқеалар кўз 
олдимизда воқеалар ривожланиб, кўлами кенгайиб боради. 
Романнинг асоси бўлиб Радион Раскольниковнинг “иши” хизмат 
қилади. Романда Раскольниковнинг жинояти ва жазоси ҳақида 
мукаммал 
гапирилади, 
бу 
психологик 
жараёнлар 
шундай 
тасвирланадики, инсон бениҳоя, унинг калласида пишган жиноятдан 
олдинроқ унинг жазоси ҳақида ўйлайди, лекин барибир ундаги 
(Раскольников) кучли шахс ҳақидаги фикр уни жиноятга ундайди. 
Романда персонажлар ўртасидаги алоқа шундай узвийлашадики, 
натижада 
романнинг 
сюжети 
мураккаблашиб, 
муаммолари 
чуқурлашиб боради. 
Романдаги икки асосий қаҳрамон: Радион Раскольников ва Соня 
Мармеладовалар бир-бирининг ички дунёсини ёритиш учун керак 
бўлган образлардир. 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
96
Достоевский биринчи, роман бошида сюжетни тор олган эди: 
қандайдир студент ўзининг судхўр кампирни ўлдириб, бойлигини 
ўзлаштириб, онаси, синглиси ва ўзининг қарзини тўлаб, чет элга 
кетиб, у ерда тинчгина яшаш ҳақидаги фикрини ёритмоқчи бўлди, 
лекин Раскольниковга ёндош образ қилиб Соняни киритгандан кейин 
унинг орқасидан бир қанча образлар кириб келди – булар катта бир 
шаҳарнинг камбағал одамлари эди. Яъни жамиятнинг энг қуйи 
табақасининг 
вакиллари. 
Бу 
образлар 
романнинг 
ҳамма 
муаммоларини, Раскольниковнинг амалга оширилмаган ғоялари 
ҳақида ёрқин ва аниқ тушунчалар беришади. 
“Жиноят ва жазо” романида ижтимоий, психологик, фалсафий 
муаммолар бир-бирига қўшилган, аралашган ҳолда синтез қилинган. 
“Телба” 
 
“Телба” романида жамият қаҳрамоннинг устидан ҳукм 
чиқармайди, балким қаҳрамон жамият устидан ҳукм чиқаради. 
Романнинг марказида қаҳрамоннинг иши эмас, қаҳрамонни ҳам ўз 
домига тортаётган ҳаёт ва унинг икир-чикирларидир. Қаҳрамон ҳеч 
қачон ўзини юқори олишга ҳаракат қилмайди, лекин у 
атрофидагилардан ўзининг билими, ички дунёси ва шунингдек 
оқиллиги билан юқори туради. Асарда олдинда аниқлаб қўйилган 
воқеаларнинг охири йўқ. 
Мышкин ўзининг меҳрибонлигига бу ҳаёт оқимида жой 
тополмай, яна келган жойига қайтиб кетади (Швейцария 
касалхонасида даволанар эди). 
Мышкин – бу илоҳий муҳаббатнинг мажмуидир. Бундай 
муҳаббатни оддий одамлар тушунмайдилар, чунки у жудаям буюк ва 
юксакдир. 
Муаллиф қаҳрамонни замонавий муҳокамаларга олиб киради, 
лекин князь Мышкин ўз ғоясига тескари ғояларга бутунлай бефарқ 
бўлиб чиқади. Мышкин Россиядаги ҳаётга, умуман мантиққа тушуна 
олмайди. Яхшилик қилмоқчи бўлади, натижаси ёмонликка айланади. 
Романнинг асосий мазмуни шундан иборатки, реформа пайтида 
жамиятдаги зиддиятларнинг кучайиши, одамлар ўртасида меҳр-

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
97
муҳаббатнинг орзуга айланишидир. Романни майда сюжетик 
ҳолатларга қараб эмас, балки умумий мазмунидан келиб чиққан ҳолда 
баҳолаш керак. романда кўтарилган асосий муаммо – инсон ўз устида 
ишлаб, ривожланиб бормоғи лозим. Бу абадий, ҳамма авлодлар 
олдидаги муаммо бўлиб, тарихнинг асосий мазмуни бўлиб қолади.
 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
98