Microsoft Word 4-kurs loyihalash majmua

2. O’qitish jarayonining tuzilishi, uni loyihalash va loyihalash bosqichlari
O'quv mashg'ulotini loyihalashtirishda o'qituvchi, avvalo, o’qitish jarayoninitahlil qilishi, 
o'quvchilarni mustaqil fikrlash, mustaqil o'qish bilimlarni ijodiy tahlil qilishga o'rgatishi, 
o'zlashtirilgan bilimlarni ko'nikmalarga aylantirish uchun o'quv mavzulari bo'yicha metodik tizimni 
yaratadi, o'quvchilar egallashi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma, malakalar mazmunini ishlab chiqadi. 
Yaratilgan metodik tizim va ma'lumotlar mazmuni yordamida o'quvchi tasavvur qilishi 
lozimlilarning o'quv-biluv faoliyatini tashkil etadi va o'quv mashg'ulotlari uchun bilish faoliyatining 
tashkiliy shakllari (nazariy dars, amaliy mashg'ulot)ni maqsadga mos tanlaydi va uni echishga 
yo'llaydi.
Buning uchun o'qituvchi, avvalo, o’qitish jarayonini, uning tuzilishi aniq tasavvur qilishi 
lozim. Ma'lumki, har qanday jarayon, ma'lum natijalarga erishish uchun oldinga qarab intilishni, 
harakatlar yig'indisidan iborat. O’qitish jarayoni ta'lim o'rgatuvchi o'qituvchi va ta'lim oluvchi 
o'quvchi faoliyat hamkorligining yig'indisini tashkil etadi. 
Jarayon sifatida ta'lim uch element birikmasidan iborat: o’qitish, o'qish va ta'limning 
mazmuni. 
O’qitish yoxud o'rgatuvchi faoliyati, bilim oluvchilar faoliyatlarini boshqarish, ya'ni 
o'quvchilarning o'quv ishlarini uyushtirish, ularning bilish jarayonlariga rahbarlik qilish, nazorat 
uyushtirish, ma'naviy axloqiy sifatlarini tarkib toptirishni nazarda tutadi. 
O’qitish jarayonining bu ikki elementi bir maqsad: ta'limning xilma-xil vositalari va 
metodlaridan foydalanib, o'quv tarbiya ishlarini takomillashtirish, ijtimoiy buyurtmani hal etishga 
qaratilgan. Shunga ko'ra bu jarayonda shaxsning qobiliyatlari, fazilatlari, ma'naviy axloqiy sifatlari, 
bilish qobiliyatlari rivojlanadi, bo'lajak kasb egalarida tashabbuskorlik, ijodkorlik, tadbirkorlik, 
ishbilarmonlik rivojlanadi va o'quv mehnati madaniyati tarbiyalanadi. 
Mazkur jarayonning samarali bo'lishi, ijtimoiy buyurtmaning aniq hal bo'lishi va ko'zlangan 
maqsadga erishish uchun, o’qitish jarayonini loyihalash, ya'ni ta'lim jarayoniga pedagogik 

---

117 
texnologiyani tadbiq etish talab qilinadi. Zero, “Pedagogik texnologiya metodining o'ziga xos 
xususiyati shundaki, unda ta'limning rejalashtirilgan maqsadga erishishni kafolatlaydigan o'quv 
bilish jarayoni loyihalashtiriladi. 
Xo'sh loyiha nima? O'quv loyihasi, o’qitish jarayonini loyihalashtirish deganda nima 
nazarda tutiladi ? 
Loyiha (lotincha projectus – oldinga tashlangan) – tasvir, asoslanma, aniq hisob kitob, 
chizmalar shaklida aks ettirilgan g'oya, ma'lumotning mohiyatini ochib beruvchi, ularni amalga 
oshirishning aniq yo'llarini belgilab beruvchi g'oyalar, fikrlar, obrazlardir. 
O'quv loyihasi – ahamiyatga molik nazariy yoki amaliy muammolarni ta'lim oluvchilar 
tomonidan amalga tadbiq qilishning tadqiqotchilik, izlanuvchanlik, ijodkorlik ish turidir. O’qitishni 
loyihalash esa ta'limning umumiy maqsadi, mazmuni o'quv maqsadlari o'qish, o’qitish, 
o'zlashtirishni baholash, tuzatishlar kiritishdir. 
Demak, o’qitish jarayonini loyihalash uchun ijtimoiy buyurtma sifatida ta'limning umumiy 
maqsadlari asosida, o'quv maqsadlarini, buning uchun o'qish va o’qitishni, o'zlashtirishni 
rejalashtirgan holda, o'qish natijalarini kafolatlash tizimini ishlab chiqish lozim. Shunday 
qilib,pedagogik texnologiyada o'quv mazmuni asosida o'zlashtirish natijalarini kafolatlash uchun, 
o'quv maqsadlari oydinlashtiriladi va o'quv mashg'ulotlari loyihalashtiriladi. Buni qayta 
takrorlanadigan, tiklanadigan tuzilma deb qaraydigan bo'lsak, unda o'quv jarayoni ma'lum 
modullar, birliklardan iborat bo'ladi, ular umumiy holda ushbu modullar, birliklarning qo'shilishi 
asosida yagona va yaxlit mazmunga keltiriladi. Bunga eng muhimi, takrorlanadigan, qaytariladigan 
va tuzatishlar kiritilgan, ilmiy asoslangan teskari aloqaning mavjudligidir.
Ma'lumki, o'quv jarayoni 3 ta bir-biri bilan bog'liq o’qitishning tarkibiy qismlaridan tashkil 
topgan. 
1. Motivlar. (M) 
2. O'quvchining o'qish faoliyati. (O'F) 
3. O'qituvchining boshqaruvchilik faoliyati. (B) 
Shunday qilib, o'quv jarayonini quyidagi formula tarzida ifodalash mumkin.