Microsoft Word 4-kurs loyihalash majmua

 
TA’LIM MAZMUNINI DIDAKTIK
TAYYORLASH.
 
Ta’lim mazmuni ma’lum qonuniyatlar asosida didaktik tayyorlanmas ekan, uni berilgan vaqt 
davomida o‘zlashtirish murakkab kechadi. Qator hollarda bu mazmun o‘quvchilarning o‘zlashtirish 
qobiliyatiga mos kelmay qoladi. Shu boisdan o‘quvchilarning o‘zlashtirish bo‘yicha o‘quv ishlarini 
engillashtirish maqsadida ta’lim mazmuniga nimadir kiritish yoki pedagogika fani to‘plagan boshqa 
bir usullarni taklif etish kerak bo‘ladi.
Ta’lim maqsadi ma’lum: o‘quvchilar darsda ß-abstraksiya pog‘onasida yoritilgan, 
o‘zlashtirish darajasi avtomatlashuv darajasi anglashuvchanligi bo‘lgan N ta o‘quv elementlarini 
(UE) uzlashtirish kerak. Agar bu ko‘rsatkichlarga taklif etilayotgan ta’lim mazmunini o‘quvchilar 
tomonidan o‘zlashtirish tezligi (ESDA) qo‘shilsa, o‘qish jarayonini utkazmasdan turib o‘quv 
materialining ularga tushunarligi yoki yo‘qligini aniqlash mumkin bo‘ladi. Bu amalni majburiy 
tartibda bajarish kerak, sababi ortiqcha o‘quv yuklamasi o‘quvchi (talaba) larni nafaqat charchatadi, 
balki qushimcha ravishda faoliyatga qiziqishlarini ham yuqotadi. Bu xaqiqat bizning uzoq 
hamkasblarimizga ham yaxshigina tanish bo‘lgan va ular bu talabni o‘qitishni yakka tartiblashtirish 
talabi sifatida yozib qoldirganlar. Biroq ular ta’lim maqsadini tushunarli bo‘lishini aniq metodlar 
yordamida baholash mumkinligini anglab etmaydilar va bu ishni o‘qituvchining xususiy 
intitsiyasiga bog‘lab qo‘ydilar. 
Akademik V.P.Bespalkoning ta’kidlashicha, qator pedagogik maqolalarda va xatto 
dissertatsiyalarda ham xech kimni majburlamaydigan quyidagi tavsiyalarni o‘qish mumkin: 
“maktab dasturlari mazmunini diqqat bilan tahlil qilish, ulardagi eskirgan materiallarni aniqlash va 
dasturlarni mumkin qadar engillashtirish (6,104). Taajub, qanday qilib va qanchali 
“yengillashtirish” kerak, buni xech kim bilmaydi va bu xaqda pedagogikada ham xech narsa 

---

51 
yozilmagan. SHu boisdan V.P.Bespalko tomonidan taklif etilgan metodikani qisqacha izoxlashga 
e’tiborni qarataylik. 
U yoki bu o‘quv materialining o‘quvchilarga tushunarli bo‘lishini xisoblash uchun dastlabki 
shartlarni eslash zarur o‘qish jarayoni o‘quvchilarning o‘quv materiallarida ifodalangan ba’zi 
axborotlar hajmini qabullash, qayta ishlash va saqlashdan iborat. O‘zaro bog‘liq bo‘lmagan va 
tashxislanuvchan ko‘rsatkichlarni ma’lum yig‘indisi yordamida bu axborotlarni o‘quvchilar 
tomonidan o‘zlashtirish sifati, tabiiyki uni o‘qitish sifati yoki ularning o‘rganayotgan predmetdan 
egallangan faoliyati sifati yoritiladi. Bu bog‘lanmagan ko‘rsatkichlar yig‘indisi kitobxonga ma’lum: 
N - ta’lim mazmunidagi UE soni;
o‘quv axborotlarini o‘zlashtirish darajasi; 
ß- o‘quv axborotlari bayon qilinadigan abstraksiya pog‘onalari; 
N- bir o‘quv elementida bayon qilinadigan axborotlarning o‘rtacha qiymati; 
-axborotlarni o‘zlashtirishda anglashuvchanlik darajasi. 
K-o‘zlashtirishning avtomatlashuv darajasi. 
Bu ko‘rsatkichlar yordamida o‘quvchilarning o‘zlashtirishlari uchun taklif etilayotgan 
axborotlar xajmini xisoblash formulasini tuzish mumkin: 
axborotlarni ikkilamchi birligi (6,105). 
O‘quvchining dars mazmunini o‘zlashtirish tezligi (S) tajriba sinov yo‘li bilan aniqlanadi. 
Uning tajribiy qiymati oddiy hollar uchun 0,1-0,3 ikkilamchi birlik/sek ga teng. Bu kattalik 
yordamida ana shu mazmunni o‘zlashtirish uchun ketgan vaqti; 
T= Q/S sek (min, o‘quv soati) 
Keyin esa o‘quvchilarning