Microsoft Word 4-китоб ёшлар конф 2017 май

“Таълим, фан ва ишлаб чиқариш интеграциясида интеллектуал салоҳиятли ёшлар 
мамалакат тараққиётининг муҳим омили” конференция материаллари. 
85 
ishlamaydigan talabada chizgan rasmida nuqsonlar ko’pligi sababli o’zi ishlayotgan 
tasvirdan ko’ngli to’lmaydi. Rasm chizishni o’rganishda xomaki rasm ishlashdan 
o’rinli foydalanish rasm chizish qobilyatini oshiradi. Ayni damda uzoq muddatli 
chiziladigan amaliy mashg’ulotlarga tayyorgarlik ham bo’ladi. Talabalarni amaliy 
mashg’ulotga tayyorlash uchun ularni avvaliga bir oz muddat yengil xomaki rasmlar 
ishlash mashqlarini bajartirib olish kerak. Shunda rasm ishlovchilar uzoq muddatli 
amaliy mashg’ulotlarni bajarish uchun tayyor bo’ladi. Xomaki rasm va uning 
ahamiyati haqida tadqiqotchi B.Boymetov o’zining “Qalamtasvir” kitobida shunday 
yozadi: “Xomaki rasm ma’lum vaqt oralig’ida kuzatilayotgan natura haqida to’liq 
tasavvur berishni maqsad qilib qo’yadi. Xomaki rasmlar har xil davomiylikda, har xil 
ishlanishi, ish shart-sharoyitlari va rassomning o’z oldiga qo’ygan vazifalariga qarab 
yarim soatli, bir soatli, o’n minutli va hokazo bo’lishi munkin. 
Xomaki rasm - bu naturadan tezgina chizgi qilib olishdir; u talabani tez fikrlash, 
tasvirlashning eng ishonchli va mantiqiy vositalarini qidirib topishga o’rgatadi, 
kuzatuvchanligini rivojlantiradi”. 
Talabaning xomaki rasmlarni o’z vaqtida bajarmasligi unga ancha qiyinchiliklar 
olib keladi. Ma’lum bir vaqt oralig’ida bajariladigan rasm chizish jarayoniga har 
qancha vaqt va mehnat sarflansada, ish beo’xshov bo’lib qolaveradi. Tajribalar shuni 
ko’rsatadiki, qoralama va qalamchizgilarni muntazam ravishda bajarib yurgan 
talabalar rasm ishlash jarayonida ishni davom ettirolmasdan qiynalib, qolmaydi. 
Rasm ishlash jarayonining malum bosqichida talaba chizishdan to’xtab qolishi yani 
ishni qanday davom ettirishni bilmay qolish undagi kamchiliklarni ko’ra olmay 
qolish holatlari uchramaydi. Yana shunga e’tibor berib qaraydigan bo’lsak bu 
talabalarda o’z ustida muntazam ishlagani tufayli, bilim, ko’nikma, malakalar 
shakllanib boradi. Buning natijasida chizayotgan rasmiga qancha vaqt ajratsa 
shunchalik jilolanib -jonlanib boraveradi. 
Grizayl texnikasida ham rasm ishlashda bu qoidalarga amal qilinsa to’g’ri 
bo’ladi. Yani grizayl texnikasida uzoq muddatli amaliy mashg’ulotlar bajarishdan 
oldin xomaki rasmlar ishlash kabi qisqa muddatli rasmlar ishlash foydali deb 
o’ylaymiz. 
Grizayl uslubida rasm solish ko’p rang ish usuliga o’tish uchun tayorgarlik 
bosqichi bo’lib unda mo’yqalamni ishlatish yo’llari va bo’yoqlarining 
xususiyatlarini o’rganish uchun imkoniyat katta.
Grizayl (fransuzcha grisaille, gris – kulrang so’zidan olingan) biron – bir 
rang (qora, jigarrang, ko’k ko’pincha kulrang)ning nozik tuslanish ochdan to’q tusga 
o’tishi hisobiga yaratiladigan asar; bezak rassomligi turi. Mo’yqalam bilan 
chizmatasvir ishlashning turlaridan biri bo’lgan kulrang tusli grizayl deb ataluvchi 
“monoxrom” (bir rangdagi tasvir) rangtasvirlar qadimgi usta rassomlar ijodi 
namunalari orasida tez-tez uchrab turadi. Ular o’z asarlarini yaratish jarayonida 
ushbu har tomonlama qulay usuldan unumli foydalanib, tugal, puxta, yuqori badiiy 
sifat darajasidagi tasviriy san’at namunalarini yaratganliklari ma’lum. Grizaylda
tasvirlash usullarini o’quv mashg’ulotlariga kengroq tatbiq etilsa, qadimgi ustalar 
tajribasini o’rganishda qo’l keladi deb o’ylaymiz. Chunki talabalar o’tmish 
tajribalarini puxta o’zlashtirib olish orqali bilim doiralarini kengaytirish imkoniyatiga 

---