Microsoft Word 13-атэ-лотин-маъруза doc

moy 
qovushqoqligini 
kamayib 
ketishi
, 
birikmalarni 
normal 
ishlash 
sharoitlarini 
og'irlashtiradi,  bunda  "Moylik"  ishqalanish  o'rniga  "Chegaraviy"  ishqalanish  yuzaga 
keladi va birikmalarni yoyilishi tezlashadi. 
Tog'  sharoitlarida  ishlayotganda,  avtomobillarga  juda  katta  ahamiyat  berish lozim. 
Chunki  tog'  yo'llari,  o'ziga  xos  xususiyatlarga  egadir.  Tog'lar  va  balandliklar  etagida 
qurilgan  avtomobil  yo'llari,  oxiri  1500-2000  km  va  undan  yuqori  balandliklargacha 
davom  etib,  keyin  esa  qiyaliklar  va  egri-bugriliklar  bilan  tugaydi.  Bunday  yo'llar  katta 
bo'ylama  qiyaliklar  (10-12%),  baland-pastliklar  (1km  ga  10  tadan  ortiq),  egri-bugriliklar 
(1 km ga 15-18 tadan ortiq),  kichik radiusdagi burilishlar (8-10 m), yetarli bo'lmagan yo'l 
kengligi, yo'lning o'nqir-cho'nqirligi, yomon ko'rish masofasi bilan ajralib turadi.  
Qayd 
qilingan 
omillar 
avtomobilning 
chidamliligini, 
transportni 
qiyin 
harakatlanishiga,  tezlikning  pastligiga,  transport  harakatlarini  oshishiga  va  yo'l-transport 
hodisalarini tez-tez ro'y berishiga sabab bo'ladi. 
Tog'  sharoitlarining  o'ziga  xos  xususiyatlari  avtomobil  ishida  bir  qator 
o'zgarishlarga olib keladi. 
Avtomobil  janubiy  tog'  tizmlarida  va  dovonlarida  ishlaganda,  asosan  issiq 
o'zgaruvchan  havoning  harorati  va  changligi  ta'sir  ko'rsatadi.  Shuning  uchun  TXK  da, 

---

 
92 
yonilg'i  va  moy  quyilayotganda  uning  tozaligini  ta'minlash  va  moylash  tizimidagi 
filtrlarga katta e'tibor berish  kerak. Chunki buzuqliklarning 70-80% shu tizimlarga to'g'ri 
keladi. 
Issiq tog' sharoitlarida transmissiya va ko'tarish sistemalarida ishlatiladigan moylar 
tez  eskiradi,  chunki  havoning  namligi  va  yuqori  issiqlikning  ta'siri,  hamda  chang 
oksidlanish  jarayonida  katalizator  rolini  o'ynaydi.  Bunday  vaqtlarda  oksidlanish  va 
zanglashga  qarshi  qo'shimchalar  qo'shilgan,  hamda  quyuqroq  moylar  ishlatilishi  tavsiya 
etiladi. 
Tez-tez  tormozlanish  va  kichik  radiusdan  burilishlar  natijasida  shinalar  juda  tez 
yemiriladi. 
Yo'l  sharoitining  murakkabligi  tufayli  ilashish  muftasi,  uzatmalar  qutisi,  tormoz 
tizimi  juda  ko'p  ishlatiladi,  rul  mexanizmiga ta'sir etuvchi kuch tez oshib boradi, buning 
natijasida ularning detallarini yedirilishi oshadi, hamda qotirilgan joylar bo'shab boradi.