Microsoft Word 127b2635c69e0ccce220d54f0a4d206a612d9bae85273c7ad237f9e445cb2da1

 

 

 

 

 

 

1-rasm. Xorijiy mamlakatlarda g’aznachilik tizimining modellari

75

 

                               

75

 Qosimova G. G’aznachilik. O’quv qo’llanma. – T.: “IQTISOD-MOLIYA”. 2013. - 476 b. 

Xorijiy mamlakatlar g’aznachilik tizimlari modellari 

 

Rossiya G’aznachilik 

Departamenti 

 

Latviya G’aznachilik xizmati 

 

 

Ispaniya Gaznachilik bosh 

Direktorati 

Avstraliya G’aznachilik 

Departamenti 

Buyuk Britaniya 

G’aznachilik Bosh idorasi 

Fransiya davlat G’aznasi 

Yaponiya Gaznachilik 

Bo’limi 

Qozog]iston G’aznachilik 

Qo’mitasi 

---

216 

 

 

Amerika  Qo’shma  Shtatlarida  Moliya  vazirligi  G’aznachiligi  bevosita 

Prezidentga bo’ysunadigan bo’linma bo’lib, keng doiradagi iqtisodiy va moliyaviy 

funktsiyalarni  bajaradi.  Jarayonda  ishtirok  etayotgan  boshqa  muassasalar: 

byudjetni  tayyorlash  uchun  mas’ul  Ma’muriy  -  byudjet  boshqarmasi  (BMB)  va 

qator  hisob-kitob  va  audit  funktsiyalari  uchun  mas’ul  Byudjet  -  nazorat  bosh 

boshqarmasi  (BNBB)dir.  Soliq  va  bojxona  boshqarmalari  G’aznachilikning  bir 

qismi hisoblanadi. 

  Byudjetning xarajatlar bo’yicha ijrosi Byudjet direktorati tomonidan nazorat 

qilinadi.  Byudjet  derektorati  o’z  tizimiga  qarashli  moliyaviy  nazoratchilar 

yordamida  mablag’larni  xarajat  qilishni  nazorat  qiladi.  Xarajatlar  juda  qattiq 

nazorat  qilinadi:  Frantsiyadagi  G’aznachilik  Avstraliyadagi  G’aznachilik  kabi 

davlatning ichki va tashqi qarzlarini boshqaradi, muomalaga qimmatli qog’ozlarni 

chiqarishni  nazorat  qiladi,  ularni    hajmiga,  to’lov muddatiga  va  tarkibiga  bog’liq 

masalalarni echadi. Frantsiyada ham davlat moliya axborot tizimi  samarali faoliyat 

ko’rsatadi.  Mazkur tizimda byudjetni tayyorlash, byudjet xujjatlarini nashr qilish 

va  byudjet  ijrosi  amalga  oshiriladi.  Shuningdek,  Byudjet  derektorati  va  tarmoq 

vazirliklarini  bog’laydigan boshqa  tizimlar  ham mavjud.    Buxgalteriya  yozuvlari 

(provodkalar) asosida yagona hisobraqamdagi mablag’lar to’g’risida to’liq axborot 

olish  uchun  bir  kun  ketadi,  har  xafta  to’liq  kengaytirilgan  ma’lumotlar    olish 

mumkin.  Davlat  moliyasini  boshqarish  uni  hisob-kitobini  yuritish  mablag’  jalb 

qilish  bilan  olib  boriladi.  U  davlat  majburiyatlarini    boshqaradi,  ichki  va  tashqi 

mablag’ni jalb qiladi, ularning hisob-kitobini yuritadi va har yilgi  davlat qarzlari 

to’g’risidagi hisobotni tayyorlaydi.     

Quyidagi jadvalda Frantsiyaning Davlat byudjeti daromadlari to’g’risida ma’lumot 

berilgan.  

 

 

                                                                                                

 

---

217 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-rasm. Frantsiyaning g’aznachilik tizimida daromadlarni yig’ish 

Frantsiyaning  Davlat  byudjeti  daromadlari  yig’ish  funktsiyalarni  bajarish 

uchun soliqli to’lovlar va to’lovlarni yig’ishning avtomatlashtirilgan protseduralari 

ishlab  chiqilgan.  Qo’shimcha  qiymat  solig’ini  to’laydigan  2000  ga    yaqin    soliq 

to’lovchilar to’lovlarni to’g’ridan-to’g’ri Markaziy bankning yagona hisobraqamga 

o’tkazadi, qolgan soliqlarning 50 foizi Tushumlar Derektorati tomonidan, 35 foizi 

Davlatning  hisob-kitob  yuritish  bosh  derektsiyasi  tomonidan,  15  foizi  Bojxona 

xizmati  tomonidan  yig’iladi.  Frantsiyadagi  g’aznachilik  tizimi  faoliyatining  eng 

muxim  tomonlaridan  biri    shundaki,    kadrlar  masalasiga  alohida  e’tibor  beriladi.  

Frantsiyada o’tgan yillar mobaynida Davlat G’aznasi Bosh Boshqarmasi kadrlarni 

sifatli tanlash va xodimlarni samarali boshqarishga alohida e’tibor berdi. 

 

2-jadval. 

Frantsiyaning Davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari to’g’risida ma’lumot

76