Microsoft Word 12 Foydalanilgan adabiyotlar

143 
“Siyosiy partiyalar quyidagi huquqlarga ega: 
-  o’z  faoliyati  to’g’risidagi  axborotni  erkin  tarqatish,  o’z  g’oyalari,  maqsadlari  va 
qarorlarini targ’ib qilish; 
 -  saylab  qo’yiladigan  davlat  organlaridagi  o’z  vakillari  orqali  tegishli  qarorlami 
tayyorlashda ishtirok etish; 
-  qonunda  belgilab  qo’yilgan  tartibda  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti,  davlat 
hokimiyati organlari saylovlarida ishtirok etish; 
- partiya faoliyati bilan bog’liq yig’ilishlar, konferensiyalar va boshqa tadbirlami o’tkazish; 
 -  qonun  hujjatlarida  nazarda  tutilgan  tartibda  ommaviy  axborot  vositalari  ta’sis  etish  va 
boshqa ommaviy axborot vositalaridan foydalanish; 
- O’zbekiston Respublikasining siyosiy partiyalari bilan ittifoq (blok) tuzish, ular bilan va 
boshqa jamoat birlashmalari bilan shartnoma munosabatlari o’matish”. 
Fuqarolik  jamiyatining  muhim  belgilaridan  biri  -  bu  siyosiy  institutlarda  va  siyosiy 
jarayonlarda turli xil fikrlaming erkin ifoda qilinishiga huquqiy asoslar yaratib berish, shuningdek, 
huquqiy  davlat  fuqarolari  -  plyuralistik  fikrlashga  qobil  bo’lgan  shaxslami  shakllantirishdir.  Shu 
maqsadlarda  qonunning  13-moddasida  Oliy  Majlisdagi  partiya  fraksiyalarining  erkin  faoliyat 
yuritishlari,  ularning  hozirgi  davr  ilg’or  mamlakatlaridagi  me’yorlar  talablariga  muvofiq 
litmiyatning  siyosiy  rivojlanishiga  hissa  qo’sha  olish  darajasiga  ko’tarilishlarining  huquqiy 
jihatlardan  ta’minlashga  asos  solindi:  Siyosiy  partiyalaming  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy 
majlisidagi liaksiyalari siyosiy partiyalar tomonidan ko’rsatilgan deputatlaming ta’sis yig’ilishlarida 
o’z partiyalarining siyosatmi uyushqoqlik b’ilan o’tkazish uchun tuziladi”. 
Siyosiy partiyalaming jamiyatdagi va siyosiy munosabatlacdagi hinkMvalai ini to la bajara 
olisli qobiliyatini shakllantirish uchun ularning faoliyatlarini moliyaviy jihatlardan ham kafolatlash 
tajribasi O’zbekistonga ham kirib keldi. 2004-yil 30-aprelda ikkinchi chaqiriq nlo Majlisining XIV-
sessiyasi “Siyosiy partiyalami moliyalashtirish to g i isida "gi Qonunni qabul qildi. Xususan, siyosiy 
partiyalarga moliyaviy yordam bcrish partiyalaming siyosiy raqobatdagi imkoniyatlar notengligini 
kamaytiradi,  ularning  alohida  jismoniy  yoki  huquqiy  shasslni  guruhlariga  nisbatan  qaramligini 
yo’qo’ladi.  Natijada  siyosiy  pailiynlai  komipsiyaga  qarshi  kurashning  ta’sirchan  vositasiga 
aylanadi. Qonunning 7-moddasiga muvofiq, “Siyosiy partiya, agar u O’zbekiston Kr,|iublikiisi Oliy 
Majlisining  Qonunchilik  palatasiga  saylov  yakunlari  bo’yicha  “O’zbekilton  Respublikasi  Oliy 
Majlisining  Qonunchilik  palatasi  to’g’risida”gi  O’zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyaviy 
i|ominiga muvofiq Qonunchilik palatasida siyosiy partiya fraksiyasini tuzish uchun zarur miqdorda 
deputatlik  o’rinlarini  olgan  bo’lsa,  o’zining  ustavda  nazarda  tutilgan  faoliyatini  moliyalashtirish 
uchun  davlat  mablag’larini  olish  huquqiga  ega  bo’ladi”.  Shuningdek,  qonunda  O’zbekiston 
Respublikasi  Adliya  vazirligi  davlat  mablag’larini  “olish  huquqiga  ega  bo’lgan  siyosiy  partiyalar 
o’rtasida ularning Qonunchilik pulutasida olgan deputatlik o’rinlari miqdoriga mutanosib ravishda 
taqsimlaydi”. Shu bilan birga, mazkur qonunga binoan siyosiy purtiyalaming Qonunchilik palatasi 
va  davlat  hokimiyatining  boshqa  vakillik  organlariga  saylovda  ishtirok  etishi,  shuningdek, 
Qonunchilik  palatasidagi  siyosiy  partiya  fraksiyalarining  faoliyati  ham  davlat  tomonidan 
moliyalashtirilishi belgilab qo’yildi. 
2007-yilning  1-yanvaridan  kuchga  kirgan  ”Davlat  boshqaruvini  yangilash  va  yanada 
demokratlashtirish  hamda  mamlakatni  modernizatsiya  qilishda  siyosiy  partiyalaming  rolini 
kuchaytirish  to’g’risida”gi  Konstitustiyaviy  Qonunning  qabul  qilinishi  mamlakatda  fuqarolik 
jamiyati  institutlarini  yanada  rivojlantirish  uehun  huquqiy  asoslami  mustahkamlab,  siyosiy 
partiyalar demokratik tamoyillar asosida faoliyat yuritishlari uchun imkoniyatlar yaratadi. 
“Mamlakatimizda demokratik islohotlami yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini 
rivojlantirish konsepsiyasi” g’oyalarini amalga oshirish mamlakatda fuqarolik jamiyati qurishning 
yangi  bosqichi  boshlanganligini  anglatadi.  Konsepsiyada  siyosiy  partiyalar  rolini  oshirishga  doir 

---

144 
qonunchilik  asoslarini  demokratlashtirish  va  takomillashtirishga  doir  vaifalami  bajarish  natijasida 
davlat boshqaruvini xalq irodasi asosida amalga oshirishga imkoniyatlar yaratiladi. 
Konsepsiyasida  siyosiy  partiyalarga  hukumatni  shakllantirish  sohasida  muhim  davlat 
ahamiyatiga  ega  bo’lgan  qaror  qabul  qilish  vakolati  berish  taklifi  ilgari  surildi:  “O’zbekiston 
Respublikasi  Bosh  vaziri  nomzodi  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  Qonunchilik 
palatasiga  saylovlarda  eng  ko’p  deputatlik  o’rnini  olgan  siyosiy  partiya  yoki  teng  miqdordagi 
deputatlik o’rinlarini qo’lga kiritgan bir necha siyosiy partiyalar tomonidan taklif etiladi”. 
Ko’rinib  turibdiki,  siyosiy  partiyalar  saylovchilar  (xalq)  irodasi  ifodachisi  sifatida 
namoyon  bo’lib,  hukumatni  shakllantirishda  eng  asosiy  siyosiy  institut  sifatidagi  maqomga  ega 
bo’ldi. Albatta, bu holat fuqarolik jamiyati va huquqiy davlatning muhim belgilaridan biri bo’lib, 
partiyalar vositasida shakllangan hukumat xalq irodasi asosida shakllangani uchun ham u xalqchil 
siyosat olib borishga intiladi. 
Milliy mustaqillik davrida tashkil topgan siyosiy partiyalardan biri, bu - O’zbekiston Xalq 
demokratik partiyasidir.  Partiyaga 1991-  yilning  1-noyabrida bo’lib o’tgan ta’sis qumltoyida asos 
solindi.  O’zbekiston  XDP  o’zini  asosan  ijtimoiy  adolat  va  ijtimoiy  himoyaga  muhtoj  kishilar 
manfaatlarini himoya qilishi, mamlakat siyosiy kuchlarining so’l qanoti sifatida faoliyat yuritishini 
e’lon qildi.